Τι πηγαίνει λάθος με το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας;

Το 2014, με πρωτοβουλία του βρετανικού εκδοτικού οίκου Pearson, ανατέθηκε στο περιοδικό Econimist η ολοκλήρωση μιας μελέτης  με θέμα τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. Ανάμεσα σε 40 χώρες η Ελλάδα κατείχε την 37^η θέση, τοποθετώντας την στο ίδιο επίπεδο μαζί με χώρες όπως η Ινδονησία, το Μεξικό και η Βραζιλία. Στην Ευρώπη δε η Ελλάδα έλαβε την τελευταία θέση όσο αναφορά τα θέματα παιδείας και ανάπτυξης του εκπαιδευτικού συστήματος.

    

  

Είναι γεγονός πως το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας είναι σαθρό, αλλά γιατί; Ποια είναι τα προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος;  Στο παρακάτω άρθρο θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω τα προβλήματα που ταλανίζουν εδώ και χρόνια την παιδεία στην Ελλάδα.

     

Αρχικά, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως λ.χ η Σουηδία,  όπου ο στόχος του σχολείου « είναι να παρέχει σε όλους τους μαθητές/τριες γνώσεις και δεξιότητες, για να δημιουργηθούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες, ευτυχισμένα, ικανά και υπεύθυνα άτομα για την κοινωνία» (1) - τα Ελληνικά σχολεία έχουν ως στόχο την δημιουργία εργαζόμενων ως επί το πλείστον. Ο ύψιστος στόχος είναι η τελεσφόρηση στις πανελλήνιες ώστε κάθε μαθητής να σπουδάσει το αντικείμενο που «θέλει» και στη συνέχεια να βγει στην αγορά εργασίας. Όμως όντως επιτυγχάνουν το στόχο τους; Όντως οι μαθητές που καταφέρνουν να εισαχθούν στο πανεπιστήμιο της «αρεσκείας» τους  θα γίνουν ολοκληρωμένοι και καταρτισμένοι επαγγελματίες; Πολύ απίθανο.

    

Ο λόγος που προσεγγίζω με δυσπιστία το κατά πόσο επιτυγχάνει το στόχο του το Ελληνικό σχολείο είναι ο τρόπος με τον οποίο γαλουχεί τον μέσο μαθητή στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Ρίχνοντας μια ματιά είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως ο τρόπος εξέτασης των περισσότερων μαθημάτων δεν είναι τίποτα άλλο από στείρα αποστήθιση μερικών σελίδων και στη συνέχεια η αποτύπωση τους στη κόλλα εξέτασης. Όμως ακόμη και αν αποτύχει ο μαθητής θα περάσει το εκάστοτε μάθημα με έναν ικανοποιητικό βαθμό ακόμη και αν δεν  είναι αντιπροσωπευτικός . Η παπαγαλία αυτή έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να απεχθάνονται το σχολείο θεωρώντας το κάτι ανούσιο, να μην μαθαίνουν ουσιαστικά πράγματα και αντίθετα  να χάνεται ολοκληρωτικά ο στόχος του σχολείου. Το σχολείο θα πρέπει να προετοιμάζει τα παιδιά για τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν όταν ενηλικιωθούν. Όμως είναι προφανές πως δεν υπάρχει επιτυχία ούτε σε αυτόν τον τομέα.  Παράλληλα και στα δημόσια και στα ιδιωτικά σχολεία η ευφυΐα,  τα ταλέντα του κάθε παιδιού και  η προσωπικότητα του παραγκωνίζονται στα πλαίσια της μοντέρνας εκπαίδευσης που  αποτυγχάνει να αντιληφθεί πως όλα τα παιδιά είναι ξεχωριστά. Επομένως πως είναι δυνατόν, ένα παιδί που σε όλη του τη θητεία στα σχολεία έχει μάθει πως για να περάσει τα μαθήματα  είτε απλά θα απομνημονεύσει μερικές σελίδες ή δεν θα διαβάσει καν και ο καθηγητής θα τον περάσει, να καταφέρει να ανταπεξέλθει ως φοιτητής και στη συνέχεια να αποκτήσει τις απαιτούμενες γνώσεις για να καταρτιστεί στο αντικείμενο του;

  

Ένα ακόμη παράλογο και αδιανόητο λάθος των σημερινών σχολείων μας είναι πως  μαθήματα όπως η μουσική και η γυμναστική να   θεωρούνται  μηδαμινής σημασίας και από τα παιδιά και από τους καθηγητές. Πως γίνεται να λειτουργήσει ένα σύστημα που λανθάνει να κατανοήσει τη σημασία της μουσικής στη καλλιέργεια του χαρακτήρα, της γυμναστικής στην πειθαρχία του σώματος αλλά και της ζωγραφικής στην  αποτύπωση των συναισθημάτων μας; Ακόμη και η λογοτεχνία στις περισσότερες περιπτώσεις καταντά να είναι μια απλή ανάγνωση ενός έργου με τα παιδιά απλά να αδημονούν για το κουδούνι δίχως να κατανοούν το τι μπορεί να τους προσφέρει αυτό το μάθημα, γιατί είναι παιδιά. Κυρίως πως ανέχονται οι ίδιοι οι καθηγητές να κάνουν ένα τόσο εξαιρετικό μάθημα με έναν τόσο στείρο και «στυφό» τρόπο με αποτέλεσμα να  χάνεται ολάκερη η ουσία αυτού; 

    

Ένα επιπλέον ζήτημα το οποίο αξίζει να τονισθεί είναι το  εκπαιδευτικό προσωπικό των σχολείων.  Δεν είναι λίγοι  αυτοί οι οποίοι δεν θα έπρεπε να βρίσκονται μέσα σε σχολικές αίθουσες, είτε λόγω έλλειψης των απαιτούμενων γνώσεων, είτε λόγω ψυχολογικών προβλημάτων ή ακόμη το γεγονός πως δεν γνωρίζουν τον τρόπο να κάνουν παραγωγικό μάθημα· παραγωγικό μάθημα εννοώντας μια διαδικασία όπου κάθε παιδί θα συμμετάσχει, θα αναπτύσσει την κριτική σκέψη και τις γνώσεις τους.  Ένα μάθημα όπως η ιστορία διδάσκεται με εντελώς λανθασμένο τρόπο στις περισσότερες αίθουσες και για αυτό το λόγο είναι πάρα πολλά τα παιδιά που δεν γνωρίζουν ούτε καν στοιχειώδη Ελληνική ιστορία.  Θεωρώ αφελές το να προσπαθεί κάποιος να διδάξει ιστορία σε παιδιά γυμνασίου ή λυκείου διαβάζοντας κάποιες σελίδες και απαιτώντας από τα παιδιά να τις αποστηθίσουν ενώ υπάρχει η δυνατότητα κάθε καθηγητής να ωθεί τα παιδιά να μάθουν ιστορία μέσω ντοκιμαντέρ που θα προβάλλονται στο μάθημα ή με ομαδικές εργασίες που θα κάνουν τους μαθητές να αναζητούν οι ίδιοι τα γεγονότα, όχι με στόχο την υψηλή βαθμολογία, αλλά με στόχο την κατανόηση του πολιτισμού και της κληρονομιάς μας. Το μυστικό είναι να προκαλείς τον μαθητή να ψάξει τη γνώση μέσω ερεθισμάτων και όχι να τον αναγκάσεις να διαβάσει γιατί διαφορετικά δεν θα περάσει το μάθημα, κάτι που ξέρει καλά πως δεν ισχύει.

      

Το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όμως  θέτει με λάθος τρόπο  ως στόχο του  τη δημιουργία εργαζόμενων. Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά σπάνια ξέρουν τι θέλουν να σπουδάσουν ή να κάνουν με τη ζωή του και καταλήγουν να ποδηγετούνται από τους γονείς τους οι οποίοι  τους οδηγούν σε σχολές ή επαγγέλματα τα οποία τα κάνουν δυστυχισμένα, όχι γιατί δεν τα αγαπάνε αλλά γιατί συνήθως δε ξέρουν αρκετά καλά τα παιδιά τους. Είναι μηριάδες οι περιπτώσεις όπου οι γονείς πιέζουν τα παιδιά τους να περάσουν σε υψηλόβαθμες σχολές , όπως η νομική, η ιατρική κ.α παρά το γεγονός ότι τα ίδια τα παιδιά επιθυμούν να ασχοληθούν με ένα εντελώς διαφορετικό αντικείμενο. Επομένως  το σχολείο θα πρέπει να αφιερώνει άφθονο χρόνο σε κάθε παιδί ξεχωριστά για να ανακαλύψει το ίδιο τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει και τι ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία και στα ταλέντα του. Το σχολείο θα πρέπει να βοηθά τα παιδιά να γνωρίσουν τον εαυτό τους μέσω μαθημάτων όπου κάθε παιδί θα έχει το δικό του παιδαγωγό ο οποίος θα το επικουρεί στη προσπάθεια να  αντιμετωπίσει και να κατανοήσει τους φόβους και τις νευρώσεις  (2) του ενώ παράλληλα θα ανακαλύπτει και θα γνωρίζει τον εαυτό του.  Με τη βοήθεια των παιδαγωγών θα αντιλαμβάνονται τις έννοιες της αυταπάτης, της αμυντικότητας και της άρνησης. Έννοιες που κατά τη διάρκεια της ζωής τους θα έρχονται συχνά σε επαφή. (3) 

     

Είναι ζωτικής σημασίας το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα να αντιληφθεί επιτέλους πως βρισκόμαστε στον 21^ο αιώνα. Οι καθηγητές πλέον χρειάζεται να είναι μέντορες, φωτιστές, να δρουν ως καταλύτες  στη καλλιέργεια των παιδιών· γιατί η προετοιμασία των μαθητών για τον 21^ο αιώνα δεν είναι απλά η εξοικείωση με την τεχνολογία ή οι δεξιότητες που πρέπει να κατέχουν αλλά η παιδεία αυτού του αιώνα πρέπει να επικεντρώνεται στη δημιουργικότητα, στην πολιτισμική συνείδηση,  στη λύση προβλημάτων, τη καινοτομία, συμμετοχή στα κοινά, την επικοινωνία και τη συνεργασία.(4)

     

Αν και υπάρχουν τόσα πολλά θέματα προς συζήτηση σχετικά με το τι θα πρέπει και τι δεν θα πρέπει να γίνεται στα σχολεία θα ήθελα να επικεντρωθώ  σε ένα τελευταίο ζήτημα. 

   

Πιστεύω ότι είναι κολοσσιαίας σημασίας η ενασχόληση των σχολείων με το τι είναι  το οικονομικό σύστημα στο οποίο ζούμε, ο καπιταλισμός. Συχνά είναι δύσκολο να διορθώσουμε τα αρνητικά αυτού του συστήματος ή να το υπερασπιστούμε με επιτυχία καθώς δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι και πως λειτουργεί. Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν μαθήματα με αποκλειστικό στόχο το να βοηθούν τους μαθητές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα που απασχολεί το 99% του πληθυσμού · πώς να χειρίζονται τα χρήματα. Τέτοια μαθήματα θα απομυθοποιούν τη παγκόσμια οικονομία διδάσκοντας στα παιδιά την σημασία των μέσων παραγωγής και πως δημιουργείται το κέρδος με αποτέλεσμα να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο και το πώς λειτουργεί η οικονομία.

   

Εν κατακλείδι το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδα τοποθετείται στην τελευταία θέση στην Ε.Ε διότι στελεχώνεται σε σημαντικό βαθμό από  λάθος άτομα, δεν έχει ιδανικούς στόχους και πολλά σημαντικά μαθήματα είτε δεν γίνονται είτε δεν διδάσκονται με γόνιμο τρόπο. Για να αλλάξει αυτή η πραγματικότητα θα πρέπει να αλλάξει και ο τρόπος που βλέπει το σχολείο τους μαθητές του. Να τους προσεγγίζει ως ξεχωριστές προσωπικότητες που πρέπει να καλλιεργηθούν ώστε μια μέρα να γίνουν πλήρη και ολοκληρωμένα άτομα έτοιμα να δημιουργήσουν και να βοηθήσουν τη κοινωνία.

Γιώργος Πέππας - φοιτητής πολιτικής επιστήμης.

(1)    ( http://paroutsas.jmc.gr/swed/swe_sch.htm )

(2)    (Σίγκμουντ Φρόυντ(Freud, Sigmund), Εισαγωγή στη ψυχανάλυση)

(3)    (School for life, What’s Education For?)

(4)     (ΕF Explore America – What is 21^st century education? )

Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post