Ο Ρωμαίος ρήτορας Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας τον χαρακτήρισε ως «πρώτο άνδρα της Ελλάδας». Παρά τις προσπάθειες του, το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν άλλαξε, καθώς η Θηβαϊκή ηγεμονία καταλύθηκε, από το Μέγα Αλέξανδρο, 27 χρόνια μετά τον θάνατο του Επαμεινώνδα. Ο Επαμεινώνδας παρουσιάζεται από τους σύγχρονούς του ως ιδεαλιστής και ελευθερωτής.
Η ζωή του Επαμεινώνδα δεν καταγράφεται σε μεγάλο βαθμό από τις αρχαίες πηγές όπως αυτές των συγχρόνων του (παραδείγματος χάρη του Φίλιππου της Μακεδονίας). Η αιτία για αυτό αποτελεί η μερική καταστροφή των εγγράφων του Πλούταρχου για τη βιογραφία του Επαμεινώνδα. Ο Πλούταρχος κάνει αναφορά στον Επαμεινώνδα στο έργο του Βίοι Παράλληλοι - ωστόσο το έργο καταστράφηκε.Ο Πλούταρχος θεωρείται δευτερογενής πηγή.
Μερικές πληροφορίες για τη ζωή του Επαμεινώνδα μπορούν να βρεθούν στις Ζωές του Πλούταρχου μαζί με αυτές του Πελοπίδα και του Αγησίλαου Β', οι οποίοι ήταν σύγχρονοι του Επαμεινώνδα. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες σε έγγραφα του Ρωμαίου συγγραφέα Κορνέλιου Νέπου.Η περίοδος της ελληνικής ιστορίας από το 411 μέχρι το 362 π.Χ. καταγράφεται από τον ιστορικό Ξενοφώντα, ο οποίος θεωρούσε τη δουλειά του ως συνέχεια του έργου του Θουκυδίδη, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου.Ο Ξενοφών, ο οποίος ειδωλοποίησε τη Σπάρτη και τον βασιλιά της, δεν καταγράφει την παρουσία του Επαμεινώνδα στη μάχη των Λεύκτρων.Αναφορά στον ρόλο του Επαμεινώνδα στις συγκρούσεις του 4ου αιώνα π.Χ. γίνεται και στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Διόδωρου Σικελιώτη. Ο Διόδωρος ήταν ιστορικός του 1ου αιώνα π.Χ., για αυτό και θεωρείται δευτερογενής πηγή.Παιδικά χρόνια Ο Επαμεινώνδας ήταν μέλος της αριστοκρατίας της Θήβας. Ο Κορνέλιος Νέπος θεωρεί πως ο πατέρας του, Πολύμνις, αποκληρώθηκε από τους προγόνους του. Δάσκαλος του Επαμεινώνδα ήταν ο τελευταίος γνωστός Πυθαγόρειος φιλόσοφος, Λύσις του Ταράντα. Ο Επαμεινώνδας ήταν άριστος μαθητής. Ο Νέπος επίσης καταγράφει πώς ο νεαρός Επαμεινώνδας δούλευε σκληρά για να αυξήσει τη σωματική του δύναμη, καθώς θεωρούσε πως η ευκινησία ήταν το κύριο όπλο για τη νίκη σε ένα πόλεμο.Ο Επαμεινώνδας άρχισε να υπηρετεί ως στρατιώτης μετά την ενηλικίωση του - ο Πλούταρχος αναφέρει ένα περιστατικό, το οποίο έλαβε χώρα στη μάχη της Μαντινείας, και επηρέασε τον Επαμεινώνδα. Χωρίς να δηλώνεται ρητά, πιθανόν αυτή να ήταν η σπαρτιατική επίθεση στη Μαντινεία το 385 π.Χ, την οποία περιέγραψε ο Ξενοφώντας - ο Πλούταρχος καταγράφει πώς ο Επαμεινώνδας συμμετείχε στη μάχη ως μέλος της θηβαϊκής μονάδας βοήθειας, η οποία βοηθούσε τους Σπαρτιάτες, για αυτό και η μάχη ταιριάζει με την περιγραφή του Ξενοφώντα. Ο Επαμεινώνδας, ακόμα νέος, συμμετείχε στη μάχη της Μαντινείας.
Εκεί, στη Μαντινεία, συνέβη ένα σημαντικό γεγονός για τη ζωή του Επαμεινώνδα. Στη μάχη, ο Επαμεινώνδας έσωσε τη ζωή του Πελοπίδα
Ο Πελοπίδας, μετά από επτά χτυπήματα, έπεσε κοντά σε ένα πλήθος από δικούς του και εχθρούς - αλλά ο Επαμεινώνδας, παρόλο που τον θεώρησε νεκρό, στάθηκε μπροστά για να υπερασπιστεί το σώμα και τα χέρια του, μόνος εναντίον πολλών, προτιμώντας να πεθάνει παρά να αφήσει τον Πελοπίδα να βρίσκεται πεσμένος εκεί. Και τώρα, ο Επαμεινώνδας βρισκόταν σε άθλια κατάσταση, καθώς είχε δεχθεί χτύπημα από δόρυ στο στήθος. Προς καλή του τύχη, ο Αγησίπολις, βασιλιάς των Σπαρτιατών, έσπευσε σε βοήθεια, και έσωσε και τον Πελοπίδα και τον Επαμεινώνδα.Ο Πλούταρχος θεωρεί πως αυτό το περιστατικό έκανε τη φιλία τους πιο δυνατή, καθώς ο Πελοπίδας θα ήταν βοηθός του Επαμεινώνδα για τα επόμενα 20 χρόνια.Πολιτική και στρατιωτική καριέρα.Πρώιμη ιστορία Ο Επαμεινώνδας έζησε την περίοδο της ταραχής στην ελληνική ιστορία. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου το 404 π.Χ, η Σπάρτη τήρησε επιθετική πολιτική απέναντι στην υπόλοιπη Ελλάδα και αλλοτρίωσε πολλούς από τους συμμάχους της.Η Θήβα, εν τω μεταξύ, αύξησε τη δύναμη της κατά τη διάρκεια του πολέμου και θέλησε να πάρει υπό κατοχή της τις πόλεις της Βοιωτίας. Αυτή η πολιτική, οδήγησε σε σύγκρουση, μεταξύ της Θήβας και της Σπάρτης. Το 395 π.Χ, η Θήβα, μαζί με την Αθήνα, τη Κόρινθο και το Άργος, άρχισε πόλεμο με τη Σπάρτη, γνωστό ως Κορινθιακό Πόλεμο.[13] Ο πόλεμος διήρκεσε για 8 χρόνια, και η Θήβα αναγκάστηκε να συνάψει ξανά συμμαχία με τη Σπάρτη.
Το 382 π.Χ, ωστόσο, ο Σπαρτιάτης διοικητής Φοιβίδας διέπραξε κάτι που θα έκανε για τα καλά τη Θήβα εχθρό της Σπάρτης. Αφού διέσχισε με εκστρατεία τη Βοιωτία, ο Φοιβίδας εκμεταλλεύτηκε την εμφύλια διαμάχη στη Θράκη για να μπει στην πόλη με τον στρατό του. Εκεί, κατέλαβε τη Καδμεία (ακρόπολη της Θήβας), και έδιωξε το αντισπαρτιατικό κόμμα από την πόλη.Ο Επαμεινώνδας, παρόλο που ανήκε στην παράταξη, είχε το δικαίωμα να μείνει στη Θήβα. Η Σπάρτη διόρισε κυβέρνηση στη Θήβα, και ζήτησε από την Καδμεία να εγγυηθεί για τη συμπεριφορά της Θήβας.Αρχή 378 π.Χ - Θηβαϊκή εξέγερση Στα χρόνια που ακολούθησαν τη σπαρτιατική κατοχή, οι εξορισμένοι Θηβαίοι συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα και, με διαταγή του Πελοπίδα, ετοιμάστηκαν να ελευθερώσουν την πόλη τους. Εν τω μεταξύ, στη Θήβα, ο Επαμεινώνδας, ετοίμαζε τους νεαρούς Θηβαίους για να αντιμετωπίσουν τους Σπαρτιάτες. Τον χειμώνα του 379 π.Χ, μια μικρή ομάδα από εξορισμένους, με αρχηγό τον Πελοπίδα, έφθασε στην πόλη. Αυτή η ομάδα έλαβε την υποστήριξη του αντισπαρτιατικού κόμματος, του Επαμεινώνδα και του Γοργίδα, ο οποίος διοικούσε μια ομάδα από νεαρούς άνδρες, και ενός σώματος Αθηναίων οπλίτων, και περικύκλωσαν τους Σπαρτιάτες στην Καδμεία. Την επόμενη μέρα, ο Επαμεινώνδας και ο Γοργίδας έφεραν τον Πελοπίδα και τους άνδρες του κοντά στην πόλη και τους προέτρεψαν να πολεμήσουν για την ελευθερία τους. Η Καδμεία περικυκλώθηκε και οι Σπαρτιάτες δέχθηκαν επίθεση - ο Πελοπίδας κατάλαβε πως έπρεπε να νικήσει τους Σπαρτιάτες πριν να φθάσουν δυνάμεις από τη Σπάρτη. Η σπαρτιατική φρουρά παραδόθηκε με τον όρο ότι θα μπορούσε να φύγει μακριά χωρίς να δεχθεί επίθεση.
Ο Πλούταρχος καταγράφει για την εξέγερση στη Θήβα:
...αυτός ο πόλεμος γίνεται πιο ένδοξος λόγω της αλλαγής της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα. Αυτός ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τη λήξη της ηγεμονίας της Σπάρτης.... 378-371 π.Χ. Επακόλουθα Όταν το νέο για την εξέγερση στη Θήβα έφθασε στη Σπάρτη, μια στρατιά με αρχηγό τον Κλεόμβροτο στάλθηκε για να ανακαταλάβει την πόλη, αλλά δεν τα κατάφερε. Μια άλλη στρατιά με αρχηγό τον Αγησίλαο Β' στάλθηκε για να επιτεθεί στους Θηβαίους. Ωστόσο, οι Θηβαίοι απέφυγαν να αναμετρηθούν σε μάχη με τους Σπαρτιάτες, αντιθέτως έστησαν μια τάφρο έξω από την πόλη, για να σταματήσουν τους Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτες κατέστρεψαν την ύπαιθρο αλλά υποχώρησαν, αφήνοντας τους Θηβαίους ανεξάρτητους. Αυτή η νίκη ενθάρρυνε τους Θηβαίους, οι οποίοι επιτέθηκαν στους γείτονες τους. Σε μια μικρή περίοδο η Θήβα πήρε τον έλεγχο της Βοιωτίας. Οι πόλεις της Βοιωτίας ενώθηκαν σε συνομοσπονδία με αρχηγούς επτά στρατηγούς, έναν από κάθε πόλη της Βοιωτίας.
Προσπαθώντας να συντρίψουν τους Θηβαίους, οι Σπαρτιάτες θα επιτεθούν τρεις φορές στη Βοιωτία κατά τη διάρκεια των προσεχών χρόνων. Στην πρώτη προσπάθεια, οι Θηβαίοι φοβήθηκαν να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τους Σπαρτιάτες, αλλά από αυτή τη σύγκρουση έμαθαν πολλά στην πολεμική τέχνη.[24] Παρά το γεγονός ότι η Σπάρτη παρέμενε η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ελλάδας, οι Βοιωτοί έδειξαν πώς και αυτοί έχουν μεγάλη δύναμη. Την ίδια στιγμή, ο Πελοπίδας, ένας αντι-Σπαρτιατικός πολιτικός, έγινε ένας από τους πολιτικούς αρχηγούς της Θήβας.
Ο ρόλος του Επαμεινώνδα στα έτη εως το 371 π.Χ είναι δύσκολο να ενωθεί. Βέβαια, είχε βοηθήσει τον θηβαϊκό στρατό να υπερασπιστεί τη Βοιωτία το 370 π.Χ, και τον επόμενο χρόνο έγινε Βοιωτάρχης. Είναι βέβαιο, δεδομένου της φιλίας τους, πως ο Πελοπίδας και ο Επαμεινώνδας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική της Θήβας τα έτη 378-371 π.Χ. Σύνοδος ειρήνης του 371 π.Χ Τα χρόνια που ακολούθησαν τη θηβαϊκή εξέγερση είδαν διαμάχες μεταξύ Θήβας και Σπάρτης, μαζί με τη συμμετοχή της Αθήνας. Έγινε μια προσπάθεια για συμφωνία ειρήνης το 375 π.Χ, αλλά απέτυχε καθώς η Αθήνα και η Σπάρτη άρχισαν να συγκρούονται το 373 π.Χ. Το 371, η Αθήνα και η Σπάρτη συνέχιζαν τις συγκρούσεις, και τότε, στη Σπάρτη, συγκεντρώθηκαν οι απεσταλμένοι των πόλεων για να συνάψουν ειρήνη.
Ο Επαμεινώνδας ως Βοιωτάρχης το 371 π.Χ, εκπροσώπησε τη Βοιωτία στη σύνοδο ειρήνης. Στη σύνοδο συμφωνήθηκαν όροι ειρήνης και οι Θηβαίοι τους δέχθηκαν. Ωστόσο, την επόμενη μέρα, ο Επαμεινώνδας προκάλεσε δραστική ρήξη με τη Σπάρτη, καθώς επέμεινε να υπογράψουν όχι μόνο οι Θηβαίοι, αλλά και όλοι οι Βοιωτοί τους όρους. Ο Αγησίλαος αρνήθηκε, καθώς θεωρούσε πώς όλες οι πόλεις της Βοιωτίας έπρεπε να είναι ανεξάρτητες. Ο Επαμεινώνδας επέστρεψε στη Θήβα, όπου προετοιμάστηκε για πόλεμο με τη Σπάρτη.Μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ) Αμέσως μετά την αποτυχία στη συμφωνία ειρήνης, από τη Σπάρτη στάλθηκαν μονάδες στρατού στον Κλεόμβροτο, ο οποίος ήταν αρχηγός του στρατού στη Φωκίδα, με διαταγή να κατευθυνθεί στη Βοιωτία. Ο Κλεόμβροτος απέφυγε τις ορεινές περιοχές, όπου οι Βοιωτοί του έστησαν ενέδρα, και κατέλαβε ένα οχυρό μαζί με 10 ή 12 τριήρεις. Βαδίζοντας στη Θήβα, σταμάτησε στα Λεύκτρα, περιοχή των Θεσπίων. Εκεί, ο στρατός των Βοιωτών έφθασε για να τον αντιμετωπίσει. Οι Σπαρτιάτες είχαν στην κατοχή τους 10.000 οπλίτες, συμπεριλαμβανομένων και 700 ομοίων. Οι Βοιωτοί είχαν στη δύναμη τους 6.000 οπλίτες, αλλά είχαν καλύτερο ιππικό από αυτό των Πελοποννησίων.
Ο Επαμεινώνδας ανέλαβε, μαζί με τους υπόλοιπους έξι Βοιωτάρχες, τη διοίκηση του βοιωτικού στρατού, ενώ ο Πελοπίδας ανέλαβε τη διοίκηση του θηβαϊκού στρατού. Πριν τη μάχη, υπήρξαν διαφωνίες αν έπρεπε να αντιμετωπίσουν τους Σπαρτιάτες ή όχι. Ο Επαμεινώνδας και ο Πελοπίδας αποφάσισαν να δεχθούν τη μάχη.Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο Επαμεινώνδας χρησιμοποίησε τακτική, άγνωστη για τα τότε δεδομένα του πολέμου στην Ελλάδα.
Ο σχηματισμός της φάλαγγας ήταν συνηθισμένος εκείνη την εποχή, για αυτό και τα ελληνικά στρατεύματα χτυπούσαν τον εχθρό στο δεξί του πλευρό. Ο κάθε οπλίτης καλυπτόταν από την ασπίδα του οπλίτη στα δεξιά του, ενώ ο τελευταίος έμενε ακάλυπτος.Παραδοσιακά, οι στρατοί έβαζαν τους καλύτερους στρατιώτες τους στα δεξιά, για να κρατούν την ισορροπία. Η σπαρτιατική φάλαγγα παρέταξε τους καλύτερους Σπαρτιάτες στα δεξιά και τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους στα αριστερά. Ωστόσο, για να αντιμετωπίσει την αριθμητική υπεροχή των Σπαρτιατών, ο Επαμεινώνδας υλοποίησε δύο τακτικές καινοτομίες. Πρώτα, μετέφερε το καλύτερο του στρατεύμα στα αριστερά, πίσω από το στράτευμα του Πελοπίδα. Δεύτερο, μετέφερε τους χειρότερους στρατιώτες του στα δεξιά, διατάζοντας τους να αποσύρονται σταδιακά κατά τη διάρκεια της επίθεσης των αντιπάλων. Αυτή η τακτική είχε χρησιμοποιηθεί στη μάχη του Δηλίου, από τον στρατηγό Παγώνδα.Ωστόσο, η πλάγια θέση των στρατιωτών αποτελούσε, τότε, καινοτομία.
Η μάχη στα Λεύκτρα άρχισε με σύγκρουση των δύο ιππικών, όπου οι Θηβαίοι κατατρόπωσαν τους Σπαρτιάτες και τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν. Τότε, η μάχη έγινε γενική, και το αριστερό πλευρό των Θηβαίων επιτέθηκε ενώ το δεξί αποσύρθηκε. Μετά από σκληρή μάχη, οι Σπαρτιάτες υποχώρησαν και ο Κλεόμβροτος σκοτώθηκε. Οι Πελοποννήσιοι, βλέποντας πώς οι Σπαρτιάτες ήταν ανίκανοι να συνεχίσουν τη μάχη και υποχωρούσαν, αποφάσισαν και αυτοί να υποχωρήσουν.Στη μάχη σκοτώθηκαν 1.000 Σπαρτιάτες, ενώ οι Βοιωτοί έχασαν μόνο 300 άνδρες. Αυτή η ήττα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για τη στρατιωτική δύναμη της Σπάρτης. Μετά τη μάχη, οι Σπαρτιάτες και οι Πελοποννήσιοι ζήτησαν να μεταφέρουν τους νεκρούς τους από το πεδίο της μάχης στην πατρίδα τους, και τότε ο Επαμεινώνδας τους ζήτησε να δεχθούν πώς οι Θηβαίοι ήταν πιο δυνατοί από αυτούς.
Η νίκη των Θηβαίων στα Λεύκτρα κλόνισε τη σπαρτιατική κυριαρχία στην Ελλάδα. Καθώς οι Σπαρτιάτες είχαν πάντα λίγους στρατιώτες, οι Πελοποννήσιοι, οι οποίοι βρισκόταν υπό την κατοχή της Σπάρτης, αναγκάζονταν να τους παρέχουν στρατό. Ωστόσο, μετά την ήττα στα Λεύκτρα και σε άλλες μάχες, οι Πελοποννήσιοι δεν προσφέρθηκαν να παρέχουν στρατό στη Σπάρτη. Θηβαϊκή ηγεμονία Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα, οι Θηβαίοι χρησιμοποίησαν τη νίκη τους για να πάρουν εκδίκηση από τη Σπάρτη - για αυτό και ζήτησαν από τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν και να πράξουν το ίδιο. Ωστόσο, οι συμμάχοι της Θήβας, με αρχηγό τον Ιάσωνα των Φερών, τους απέτρεψαν να κάνουν κάτι τέτοιο. Ο Επαμεινώνδας, όμως, αποφάσισε να εδραιώσει τη Βοιωτική συνομοσπονδία, αναγκάζοντας την παλιά πόλη-σύμμαχο της Σπάρτης, την πόλη του Ορχομενού, να δεχθεί να γίνει μέλος της συνομοσπονδίας.
Τον επόμενο χρόνο οι Θηβαίοι εισέβαλλαν στην Πελοπόννησο.Δεν είναι γνωστό πότε οι Θηβαίοι άρχισαν να σκέφτονται για την καταστροφή της σπαρτιατικής ηγεμονίας, καθώς και για τη δημιουργία της δικής τους ηγεμονίας, αλλά είναι ξεκάθαρο πως τα κατάφεραν. Ο Χανς Μπέκ υποστηρίζει πως, αντίθετα με τη Σπάρτη στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και την Αθήνα στη Δηλιακή Συμμαχία, η Θήβα δεν προσπάθησε να δημιουργήσει μια δική της αυτοκρατορία ούτε προσπάθησε να πείσει τους συμμάχους της να μείνουν στη συνομοσπονδία της. Μετά τη νίκη στα Λεύκτρα, η Θήβα επικεντρώθηκε σε διπλωματικές σχέσεις με την Κεντρική Ελλάδα, παρά με την επέκταση της ηγεμονίας της. Στα τέλη του 370, η Θήβα είχε πολλούς συμμάχους στην Κεντρική Ελλάδα, κάτι που δεν είχε πριν τη μάχη των Λεύκτρων.
Πρώτη εισβολή στην Πελοπόννησο (370 π.Χ) Αμέσως μετά τη μάχη των Λεύκτρων, οι Θηβαίοι έστειλαν κήρυκα στην Αθήνα για να μάθουν οι Αθηναίοι τη νίκη των Θηβαίων στη μάχη. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν να λάβουν την υπεροχή και να καταστρέψουν τη ηγεμονία της Σπάρτης. Αποφάσισαν, όπως και το 371 π.Χ, πώς όλες οι πόλεις της Πελοποννήσου, οι οποίες ήταν υπό την κατοχή της Σπάρτης, θα λάμβαναν την ανεξαρτησία τους. Αξιοποιώντας το γεγονός, οι κάτοικοι της Μαντινείας αποφάσισαν να ενώσουν τους οικισμούς τους σε μια ενιαία πόλη και να τους ενισχύσουν, κάτι που δεν άρεσε στον Αγησίλαο. Επιπλέον, η Τεγέα, χάρη στη στήριξη της Μαντινείας, αποφάσισε να ιδρύσει μια αρκαδική συμμαχία. Αυτό ανάγκασε τους Σπαρτιάτες να κυρήξουν πόλεμο στη Μαντινεία και οι υπόλοιπες αρκαδικές πόλεις συγκεντρώθηκαν για να αντισταθούν στους Σπαρτιάτες και ζήτησαν τη βοήθεια της Θήβας. Ο θηβαϊκός στρατός έφθασε στα τέλη του 370 π.Χ, με αρχηγούς τον Επαμεινώνδα και τον Πελοπίδα.Καθώς κατευθυνόνταν στην Αρκαδία, οι Θηβαίοι έλαβαν στρατό από πρώην συμμάχους της Σπάρτης (50-70 χιλιάδες άνδρες). Στην Αρκαδία, ο Επαμεινώνδας ενθάρρυνε τους Αρκάδες να χτίσουν μια νέα πόλη, τη Μεγαλόπολη.Ο Επαμεινώνδας, με υποστήριξη του Πελοπίδα και των Αρκάδων, πίεσε τους υπόλοιπους Βοιωτάρχες να εισβάλλουν στη Λακωνία. Αφού κινήθηκαν νότια, διέσχισαν τον ποταμό Ευρώτα, στα σύνορα της Σπάρτης, όπου δεν συνάντησαν στρατό. Οι Σπαρτιάτες, απρόθυμοι να στείλουν μεγάλο στρατό σε μάχη, υπερασπίστηκαν την πόλη τους, την οποία οι Θηβαίοι δεν σκόπευαν να καταλάβουν. Οι Θηβαίοι και οι συμμάχοι τους κατέστρεψαν τη Λακωνία, φθάνοντας μέχρι το Γύθειο, απελευθερώνοντας κάποιες πόλεις από τη σπαρτιατική κατοχή. Ο Επαμεινώνδας επέστρεψε στην Αρκαδία, πριν να κινηθεί και πάλι νότια, αυτή τη φορά στη Μεσσηνία, μια περιοχή την οποία οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν 200 χρόνια πριν. Ο Επαμεινώνδας απελευθέρωσε τους είλωτες της Μεσσηνίας, και ξανάχτισε την αρχαία πόλη της Μεσσήνης στην κορυφή της Ιθώμης. Η απώλεια της Μεσσηνίας αποδείχθηκε καταστροφική για τους Σπαρτιάτες, καθώς στην περιοχή ζούσε το 1/3 των ειλωτών της Σπάρτης.
Η εκστρατεία του Επαμεινώνδα, τα έτη 370/369, περιγράφονται ως «μεγάλη στρατηγική έμμεσης προσέγγισης», η οποία είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή των οικονομικών ρίζων της σπαρτιατικής στρατιωτικής υπεροχής.Σε λίγους μήνες, ο Επαμεινώνδας δημιούργησε δύο εχθρικά κράτη τα οποία ήταν εναντίον της Σπάρτης, αλλά κατάφερε να καταστρέψει το γόητρο της Σπάρτης. Δίκη Για να πετύχει τους στόχους του στην Πελοπόννησο, ο Επαμεινώνδας ανάγκασε τους Βοιωτάρχες να παραμείνουν στη θέση τους για αρκετούς μήνες μετά το τέλος της θητείας τους. Όταν επέστρεψε στη Θήβα, ο Επαμεινώνδας δεν έγινε δεκτός ως ήρωας, αλλά δικάστηκε από τους πολιτικούς εχθρούς του. Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Νέπο, ο Επαμεινώνδας ζήτησε, σε περίπτωση που καταδικαστεί σε θάνατο, η επιγραφή για την ετυμηγορία να ήταν η εξής:
Ο Επαμεινώνδας καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Θηβαίους, επειδή τους υποχρέωσε να ανατρέψουν τους Λακεδεμόνιους στα Λεύκτρα, κάτι που, πριν γίνει ο ίδιος στρατηγός, δεν επεχείρησε να κάνει κάποιος Βοιωτάρχης, κάτι που έσωσε τη Θήβα από την καταστροφή, αλλά και κάτι που έδωσε ελευθερία σε όλη την Ελλάδα.
Οι δικαστές ξέσπασαν σε γέλια, απέσυραν τις κατηγορίες και ο Επαμεινώνδας έγινε ξανά Βοιωτάρχης τον επόμενο χρόνο. Δεύτερη εισβολή στην Πελοπόννησο (369 π.Χ) Το 369 π.Χ, οι Αργείοι, οι Ηλείοι και οι Αρκάδες, πρόθυμοι να συνεχίσουν τον πόλεμο με τη Σπάρτη, ξανακάλεσαν τη Θήβα για να τους βοηθήσει. Ο Επαμεινώνδας άρχισε νέα εκστρατεία. Φθάνοντας στον Ισθμό της Κορίνθου, οι Θηβαίοι τον βρήκα γεμάτο από Σπαρτιάτες και Αθηναίους. Ο Επαμεινώνδας αποφάσισε να επιτεθεί στο πιο αδύνατο σημείο, όπου βρισκόταν οι Λακεδαιμόνιοι. Οι Θηβαίοι πήραν μια εύκολη νίκη και διέσχισαν τον Ισθμό. Ο Διόδωρος τονίζει πώς αυτό «αποτελεί κατόρθωμα ίσο με τα θαυμαστά έργα του Επαμεινώνδα».
Ωστόσο, η εκστρατεία δεν είχε πολύ καλό αποτέλεσμα: η Σικυώνα και η Πελλήνη έγιναν σύμμαχοι της Θήβας, η ύπαιθρος της Τροιζήνας και της Επίδαυρου καταστράφηκαν, αλλά οι πόλεις δεν καταλήφθηκαν. Οι Θηβαίοι απέτυχαν να καταλάβουν την Κόρινθο, και όταν ο Διονύσιος των Συρακούσεων έστειλε βοήθεια στη Σπάρτη, οι Θηβαίοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους.
Θεσσαλία (368 π.Χ) Όταν ο Επαμεινώνδας επέστρεψε στη Θήβα, συνέχισε να μαστίζεται από τους πολιτικούς εχθρούς του, οι οποίοι τον έδιωξαν για δεύτερη φορά. Το 368 π.Χ, λόγω αυτού, δεν έλαβε το αξίωμα του Βοιωτάρχη. Αυτή είναι η μοναδική φορά από τη μάχη των Λεύκτρων μέχρι τον θάνατο του, όταν ο Επαμεινώνδας δεν υπηρέτησε ως Βοιωτάρχης. Το 368, ο θηβαϊκός στρατός βάδισε στη Θεσσαλία για να απελευθερώσει τον Πελοπίδα και τον Ισμηνία, τους οποίους είχε φυλακίσει ο Αλέξανδρος των Φερών. Ο θηβαϊκός στρατός δεν κατάφερε να νικήσει τον στρατό του Αλέξανδρου και αναγκάστηκε να αποσυρθεί. Στις αρχές του 367 π.Χ, ο Επαμεινώνδας οδήγησε ένα νέο σώμα Θηβαίων για να απελευθερώσει τον Πελοπίδα και τον Ισμηνία, κάτι που κατάφερε να κάνει χωρίς μάχη. Τρίτη εισβολή στην Πελοπόννησο (367 π.Χ) Την άνοιξη του 367 π.Χ, ο Επαμεινώνδας εισέβαλλε ξανά στην Πελοπόννησο. Ένας στρατός από Αργείους κατέλαβε ένα μέρος του Ισθμού μετά από διαταγή του Επαμεινώνδα, επιτρέποντας στους Θηβαίους να εισέλθουν στην Πελοπόννησο. Με την ευκαιρία αυτή, ο Επαμεινώνδας βάδισε προς την Αχαΐα, ώστε να εξασφαλίσει την υποταγή της στη Θήβα. Η υποδοχή των Αχαιών ολιγαρχικών από τον Επαμεινώνδα προκάλεσε διαμαρτυρίες τόσο μεταξύ των Αρκάδων και των πολιτικών εχθρών του Επαμεινώνδα: οι δημοκρατικοί ξεσηκώθηκαν και οι ολιγαρχικοί εξορίστηκαν. Τα νέα δημοκρατικά κράτη δεν έζησαν πολύ καιρό, καθώς οι προσπαρτιατικές αριστοκρατικές τάξεις κατέλαβαν την κάθε πόλη και επανέφεραν την ολιγαρχία. Οι νέες ολιγαρχικές κυβερνήσεις πήραν το μέρος της Σπάρτης και έγιναν εχθροί της Θήβας.Αντίσταση στη Θήβα Το 366/365 π.Χ έγινε προσπάθεια για κοινή ειρήνη, με τον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Β' ως εγγυητή. Η Θήβα οργάνωσε συνέδριο για να συζητηθούν οι όροι της ειρήνης, αλλά το συνέδριο απέτυχε: υπήρχαν διαφωνίες μεταξύ της Θήβας και άλλων πόλεων-κρατών και η ειρήνη δεν έγινε πλήρως αποδεκτή, κάτι που σήμαινε πώς ο πόλεμος θα συνεχιζόταν.[65]
Καθόλη τη δεκαετία μετά τη μάχη των Λεύκτρων, πολλοί από τους πρώην συμμάχους της Θήβας έγιναν σύμμαχοι της Σπάρτης ή άλλων εχθρικών κρατών. Στα μέσα αυτής της δεκαετίας, ως και οι Αρκάδες (τους οποίους ο Επαμεινώνδας βοήθησε το 369 π.Χ) είχαν γυρίσει εναντίον της Θήβας. Παρόλο αυτά, ο Επαμεινώνδας κατάφερε να διαλύσει την Πελοποννησιακή Συμμαχία: το 365 π.Χ, η Κόρινθος, η Επίδαυρος και ο Φλειούς υπέγραψαν ειρήνη με τη Θήβα και το Άργος), και η Μεσσηνία παρέμεινε ανεξάρτητη και έγινε σύμμαχος της Θήβας.
Οι στρατοί της Βοιωτίας είχαν εκστρατεύσει σε όλη την Ελλάδα και απέκτησαν πολλούς εχθρούς. Ο δήμος της Θήβας ζήτησε από τον Επαμεινώνδα να καταλάβει την Ρόδο, τη Χίο και το Βυζάντιο. Ο στόλος απέπλευσε τελικά το 364 π.Χ, αλλά μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν πως ο Επαμεινώνδας δεν είχε σκοπό να αποσπάσει διαρκή οφελή από αυτή την εκστρατεία. Το ίδιο έτος, ο Πελοπίδας σκοτώθηκε σε εκστρατεία κατά του Αλέξανδρου των Φερρών.Τέταρτη εισβολή στην Πελοπόννησο (362 π.Χ)Το 362 π.Χ, ο Επαμεινώνδας ξεκίνησε την τελική του εκστρατεία στην Πελοπόννησο. Κύριος στόχος της εκστρατείας αποτελούσε η υποταγή της Μαντινείας, η οποία αντιστεκόταν στη θηβαϊκή επιρροή στη γύρω περιοχή. Ο Επαμειώνδας μάζεψε στρατό από τη Βοιωτία, τη Θεσσαλία και την Εύβοια. Δέχθηκε βοήθεια από τη Τεγέα, το Άργος, τη Μεσσηνία καθώς και από κάποιους Αρκάδες. Η Μαντινεία, από την άλλη πλευρά, έλαβε βοήθεια από τη Σπάρτη, την Αθήνα, την Αχαΐα, καθώς και από ένα μέρος της Αρκαδίας. Όλη η υπόλοιπη Ελλάδα χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα: το ένα βοηθούσε τη Θήβα ενώ το υπόλοιπο τη Μαντινεία.[70]
Ο Επαμεινώνδας έμαθε πως οι Σπαρτιάτες έστειλαν στρατό στη Μαντινεία και πως η Σπάρτη ήταν απροστάτευτη. Για αυτό και αποφάσισε να επιτεθεί στη Σπάρτη κατά τη διάρκεια μιας νύχτας. Ωστόσο, ο βασιλιάς της Σπάρτης, Αρχίδαμος, έμαθε το σχέδιο του Επαμεινώνδα από ένα πληροφοριοδότη, πιθανόν Κρητικού δρομέα, και κατάφερε να φέρει τους στρατιώτες του στη Σπάρτη. Μόλις έφθασε στη Σπάρτη, ο Επαμεινώνδας τη βρήκε καλά προστατευμένη.[71] Αν και επιτέθηκε στην πόλη, ο Επαμεινώνδας κατάλαβε πως η επίθεση δεν αποτελούσε έκπληξη για τους Σπαρτιάτες. Επιπλέον, στρατεύματα των Λακεδαιμόνιων και της Μαντινείας έφυγαν από τη Μαντινεία με κατεύθυνση τη Σπάρτη, ώστε να αποτρέψουν τον Επαμεινώνδα να επιτεθεί στη Σπάρτη. Ο Επαμεινώνδας αποφάσισε να επιτεθεί αιφνιδιαστικά στη Μαντινεία, αλλά το σχέδιο του απέτυχε καθώς συνάντησε αντίσταση από το αθηναϊκό ιππικό στα τείχη της πόλης.[72] Συνειδητοποιώντας ότι χρόνος για εκστρατείες δεν είχε απομείνει, και πως αν δεν νικήσει τους εχθρούς της Τεγέας, η Θήβα θα χάσει την επιρροή της στην Πελοπόννησο, αποφάσισε να δώσει μια αποφασιστική μάχη.[73]
Στη Μαντινεία διεξήχθη η μεγαλύτερη μάχη οπλιτών στην ελληνική ιστορία. Ο Επαμεινώνδας κατείχε τον μεγαλύτερο στρατού, 30.000 βαρύ πεζικό και 3.000 ιππικό, καθώς οι αντίπαλοι διέθεταν 20.000 πεζικό και 2.000 ιππικό.Ο Ξενοφών λέει πως, αφού αποφάσισε να πολεμήσει, ο Επαμεινώνδας τακτοποίησε τον στρατό του σε σχήμα μάχης, και τότε βάδισε παράλληλα με τον στρατό της Μαντινείας, έτσι ώστε να φανεί πως ο στρατός του βαδίζει αλλού και πως δεν θα γίνει μάχη. Αφού έφτασε σε ένα σημείο στην πορεία του, ο θηβαϊκός στρατός άφησε τα όπλα του και στρατοπέδευσε στην περιοχή. Ο Ξενοφών θεωρεί πως αυτή η πράξη του Επαμεινώνδα προκάλεσε χαλάρωσε στο στρατόπεδο των αντιπάλων.Οι κολώνες του στρατού, οι οποίες βάδισαν από τα δεξιά στα αριστερά του μετώπου του στρατού της Μαντινείας, βρήκαν τον στρατό της Μαντινείας. Ο Επαμεινώνδας, ο οποίος ήταν αρχηγός του στρατού (στο αριστερό πλευρό του), μετέφερε κάποιες μονάδες πεζικού από τη δεξιά πλευρά στην αριστερή. Στα πλευρά μετέφερε δυνάμεις ιππικού, επαναλαμβάνοντας κάπως το μοντέλο της μάχης των Λεύκτρων.
Ο Επαμεινώνδας έδωσε διαταγή στον στρατό του να επιτεθεί, προκαλώντας αναστάτωση στο στρατόπεδο της Μαντινείας. Η μάχη άρχισε όπως το σχεδίαζε ο Επαμεινώνδας. Το θηβαϊκό ιππικό, το οποίοι βρισκόταν στα άκρα, ανάγκασε το αθηναϊκό ιππικό στη δεξιά πλευρά να υποχωρήσει, ενώ παράλληλα, το θηβαϊκό πεζικό συνέχιζε να επεκτείνεται. Ο Ξενοφών καταγράφει πως ο Επαμεινώνδας σκέφθηκε να οδηγήσει τον στρατό του σαν μια τριήρη, ελπίζοντας να καταστρέψει τον στρατό του αντιπάλου.Όπως και στα Λεύκτρα, η δεξιά πλευρά του στρατού υποχώρησε και απέφευγε συγκρούσεις. Η μάχη των πεζικών ήταν σκληρή, αλλά η αριστερή πλευρά του θηβαϊκού στρατού έσπασε το μέτωπο των Σπαρτιατών. Ωστόσο, ο Επαμεινώνδας τραυματίστηκε σοβαρά από έναν Σπαρτιάτη και πέθανε στη μάχη.
Ο Ξενοφών, ο οποίος τελείωσε την ιστορία του με τη μάχη της Μαντινείας, κατέγραψε τα αποτελέσματα της μάχης ως εξής:
Όλοι οι Έλληνες συμμετείχαν και έβαλαν τους εαυτούς τους σε δύο αντίθετα στρατόπεδα. Όποιος νικούσε στη μάχη θα γινόταν κυρίαρχος ενώ οι νικημένοι υπόδουλοι του - αλλά οι θεοί αποφάσισαν να δώσουν νίκη και λάφυρα και στα δύο στρατόπεδα... μετά τη μάχη προκλήθηκε μεγαλύτερη σύγχυση και σύγκρουση στην Ελλάδα, παρά πριν τη μάχη.Θάνατος Καθώς προχωρούσε εμπρός στη μάχη, ο Επαμεινώνδας χτυπήθηκε από ένα δόρυ. Ο Κορνέλιος Νέπος θεωρεί πως οι Σπαρτιάτες προσπαθούσαν να τον σκοτώσουν, με σκοπό να διαφθείρουν τους Θηβαίους. Το δόρυ έσπασε, αλλά το σίδηρο του έμεινε στο σώμα του Επαμεινώνδα, ο οποίος έπεσε. Ακολούθησε σκληρή μάχη γύρω από το σώμα του Επαμεινώνδα, καθώς οι Θηβαίοι προσπαθούσαν να σταματήσουν τους Σπαριάτες να πάρουν το σώμα του. Όταν επέστρεψαν στο στρατόπεδο, ο Επαμεινώνδας ρώτησε ποια πλευρά νίκησε στη μάχη. Όταν του είπαν, οι Βοιωτοί, ο Επαμεινώνδας δήλωσε πως είναι ώρα να πεθάνει. Ο Διόδωρος θεωρεί πως ένας φίλος του Επαμεινώνδα έκλαιγε λέγοντας του πως έμεινε άκληρος, αλλά ο Επαμεινώνδας του απάντησε πως είχε αφήσει δύο κόρες, τα Λεύκτρα και τη Μαντινεία, τις νίκες του. Ο ίδιος ζήτησε να του βγάλουν το σίδηρο από το σώμα του και μόλις το έβγαλαν πέθανε αμέσως. Σύμφωνα με την ελληνική νεκρική παράδοση, το σώμα του κάηκε στο πεδίο της μάχης.
Πίνδαρος Θηβαίος
Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva nikolas blogspot
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη!
Τα μόνα σχόλια που σβήνω είναι οι ύβρεις.