Πλαστικό χρήμα: Πόσο «θέλουν» πραγματικά να το χρησιμοποιούμε;

του Γιάννη ΛΕΟΝΤΑΡΗ

Τα capital controls έφεραν με σχετικά «βίαιο» τρόπο τη χρήση του «πλαστικού χρήματος» στην καθημερινότητα των Ελλήνων, και «ξαφνικά» η κυβέρνηση «ανακάλυψε» ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή.

Φτάσαμε μάλιστα σε βαθμό να κυκλοφορούν από επίσημα υπουργικά χείλη σενάρια για την «προώθηση» της χρήσης πλαστικού χρήματος που κινούνται ακόμα και στα όρια του συνταγματικού νόμου (όπως η υποχρεωτική χρήση πλαστικού χρήματος σε πλήθος συναλλαγών και από μια σειρά επαγγελματιών).

Ξεπερνώντας το ζήτημα των όποιων δυσκολιών τεχνικής φύσεως συναντάνε τα σενάρια αυτά, το ερώτημα που γεννάται είναι εάν πράγματι τα μέρη που εμπλέκονται στη χρήση του πλαστικού χρήματος πραγματικά «θέλουν» την εξάπλωση της χρήσης του.

Η «προφανής» απάντηση θα μπορούσε να είναι απολύτως θετική. Γιατί η κυβέρνηση να μη θέλει την εξάπλωση του πλαστικού χρήματος που καταπολεμά τη φοροδιαφυγή; Γιατί οι τράπεζες να μη θέλουν την εξάπλωση του πλαστικού χρήματος από τη στιγμή που έχουν πολύ σημαντικά κέρδη από τα επιτόκια (θα αναφερθούμε αργότερα σε αυτά) των πιστωτικών καρτών; Γιατί τα παγκόσμια πρότυπα πλαστικού χρήματος (Visa, Mastercard κλπ) να μη θέλουν την εξάπλωση του πλαστικού χρήματος, από τη στιγμή που η εξάπλωση ενισχύει τα δικά τους έσοδα από τις προμήθειες από τη χρήση των καρτών;

Οπότε, θα πει κανείς, γιατί να είναι αρνητική η απάντηση στα παραπάνω.

Ας δούμε όμως κατά πόσο η πραγματικότητα επιβεβαιώνει και την πράξη την παραπάνω θετική απάντηση.

Η κυβέρνηση λέει πως θέλει την εξάπλωση του πλαστικού χρήματος. Τί χρειάζεται για να γίνει αυτό από τους πολίτες; Κίνητρα. Ποιά θα μπορούσαν να είναι τα κίνητρα; Κατά βάση οικονομικά. Ναι μεν τα σενάρια που κυκλοφορούν κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση (π.χ. χτίσιμο αφορολόγητου με χρήση πλαστικού χρήματος), αλλά είναι ολοφάνερη τόσο η απουσία οποιουδήποτε οργανωμένου σχεδίου επάνω σε αυτό, γεγονός που αποδεικνύεται και από τα διάφορα σενάρια που κάνουν λόγο ακόμα και για μόνιμα capital controls σε κατηγορίες πολιτών όπως οι συνταξιούχοι. Επιπλέον, η κυβέρνηση αγνοεί εάν οι υποδομές στην αγορά είναι έτοιμες να «σηκώσουν» μια ενδεχόμενη έκρηξη (όπως θα ήθελε η κυβέρνηση) στη χρήση πλαστικού χρήματος, τη στιγμή που οι φορείς της αγοράς εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για αυτό.

Επιπλέον, ενώ τα κυβερνητικά κλιμάκια επεξεργάζονται σενάρια κινήτρων για χρήση του πλαστικού χρήματος από τους πολίτες, δεν κάνουν το ίδιο και για τους επαγγελματίες, όπου εκεί τόσο η απόκτηση, όσο και η χρήση της υποδομής στοιχίζει ένα καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό.

Πάμε στις τράπεζες, μέσω του δικτύου των οποίων «κινείται» το μεγαλύτερο μέρος του πλαστικού χρήματος. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι τράπεζες έχουν κάθε συμφέρον να προτρέπουν στη χρήση πλαστικού χρήματος, αφού ένα πολύ σημαντικό μέρος των κερδών τους προέρχεται από τη διακίνησή του. Τί συμβαίνει όμως (και) σήμερα; Στις πιστωτικές κάρτες τα επιτόκια μπορούν να χαρακτηριστούν ακόμα και «ληστρικά», καθώς είναι 3 και 4 φορές υψηλότερα από τα αντίστοιχα επιτόκια που μπορεί να συναντήσει ένας πολίτης στις τράπεζες των περισσότερων από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Η δικαιολογία που έχει ακουστεί είναι το γεγονός της ύπαρξης μεγάλου αριθμού κακοπληρωτών, που «αναγκάζουν» τις τράπεζες να κρατάνε ψηλά τα επιτόκια ώστε να μην «μπαίνουν μέσα», ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Βέβαια στη δημιουργία των παραπάνω «μπαταχτσήδων» μερίδιο ευθύνης έχουν και οι ίδιες οι τράπεζες που στις εποχές των «παχιών αγελάδων» σχεδόν παρακαλούσαν τους πελάτες τους να τους δώσουν πιστωτική κάρτα, αδιαφορώντας πόσες κάρτες είχε ήδη ο πελάτης τους, πόσο τις είχε ήδη χρεωμένες και εάν ήταν σε θέση να πληρώνει τα χρήματα που είχε ήδη ξοδέψει μέσω αυτών... Και φυσικά όταν τα πράγματα στην οικονομία «έσφιξαν» ήταν ήδη αργά για να «μαζευτεί» η κατάσταση...

Ακόμα και τώρα όμως, εάν πράγματι οι τράπεζες ήθελαν την «υγιή» εξάπλωση της χρήσης πλαστικού χρήματος, θα μπορούσαν να κάνουν ενέργειες που θα βοηθούσαν σε αυτό. Όπως τη δραστική μείωση των επιτοκίων (στα επίπεδα της υπόλοιπης ανεπτυγμένης Ευρώπης, δηλαδή στο 4-5%) για τους ταμειακώς εντάξει πελάτες τους, η στην κατάργηση των προμηθειών στις ηλεκτρονικές συναλλαγές μέσω υπολογιστή ή άλλης κινητής συσκευής. Πολλά σενάρια ακούστηκαν και ακούγονται ότι «θα» κάνουν, αλλά ακόμα τίποτα δεν έχουμε δει στην πράξη. Ακόμα και η κυβέρνηση θα μπορούσε να «πιέσει» προς αυτή την κατεύθυνση, τώρα που ελέγχει, ουσιαστικά τις μεγάλες συστημικές τράπεζες λόγω της ανακεφαλαιοποίησης.

Και φτάνουμε τα παγκόσμια πρότυπα χρήσης πλαστικού χρήματος. Αυτά θεωρητικά θα ήθελαν τα πάντα να κινούνται μέσω πλαστικού χρήματος, μιας και το σύνολο των κερδών τους προέρχεται από τη διακίνησή του (σε αντίθεση με τις τράπεζες).

Πρόσφατα είχαμε την ευκαιρία να βρεθούμε σε 2 εκδηλώσεις για τον Τύπο, όπου παρίσταντο στελέχη της Visa και της Mastercard. Η κουβέντα ξεκίνησε από τις εκτιμήσεις τους για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, καικατέληξε στη στροφή στο πλαστικό χρήμα που «επέβαλλαν» ουσιαστικά τα capital controls.

Παραθέσαμε στα στελέχη αυτά ορισμένα από τα αντικίνητρα που έχουν οι πολίτες για τη χρήση του πλαστικού χρήματος, και σταθήκαμε ιδιαίτερα σε ένα που θα λέγαμε πως «αφορά» και τα συστήματα πληρωμής: το γεγονός ότι μια πολύ μεγάλη μερίδα πολιτών νιώθει ότι δεν «ελέγχει» τί ξοδεύει όταν χρησιμοποιεί πλαστικό χρήμα και δε βλέπει να «φεύγει μετρητό» από τα χέρια του, και έτσι φοβάται πως θα «ξεφύγει» και για το λόγο αυτό αποφεύγει το πλαστικό χρήμα. Ρωτήσαμε εάν είχαν υπόψη τους το συγκεκριμένο αντικίνητρο καθώς και πολλά παρόμοια (προφανώς και τα είχαν), καθώς και τί είχαν σκοπό να κάνουν πρακτικά για αυτό. Μάλιστα τους δώσαμε και ορισμένα παραδείγματα πρακτικών λύσεων που μπορούν να εφαρμόσουν είτε μόνα τους, είτε σε συνεργασία με τις τράπεζες, όπως η αναγραφή στο χαρτί του λογαριασμού συναλλαγής το πιστωτικό υπόλοιπο (αν πρόκειται για πιστωτική κάρτα) ή το υπόλοιπο του λογαριασμού (αν πρόκειται για χρεωστική κάρτα) ώστε ο χρήστης να έχει άμεσα εικόνα του πού «βρίσκεται», η ενημέρωση με SMS στο κινητό του χρήστη όταν η χρέωση της κάρτας ξεπεράσει κάποιο ημερήσιο, εβδομαδιαίο κ.λπ. όριο κ.α.

Η αντίδραση των παραπάνω στελεχών ήταν σε γενικές γραμμές ότι«γνωρίζουμε τα όποια ζητήματα και έχουμε σκοπό να κάνουμε αυτό που πρέπει από την πλευρά μας».

Κοντολογίς, κυβέρνηση, τράπεζες και συστήματα πληρωμής σε ότι αφορά στην πρακτική δημιουργία ουσιαστικών κινήτρων χρήσης πλαστικού χρήματος βρίσκονται, κατά το μεγαλύτερο ακόμα μέρος, στο «ΘΑ» και όχι στο επίπεδο της πρακτικής υλοποίησης.

Όμως η σύντομη πρακτική υλοποίηση ενεργειών όπως όλες οι παραπάνω (και όχι μόνο φυσικά) από τους εμπλεκόμενους φορείς, θα είναι εκείνη που θα δώσει πραγματική ώθηση στη χρήση του πλαστικού χρήματος. Γιατί τα ουσιαστικά κίνητρα για να χρησιμοποιήσει πλαστικό χρήμα ένας πολίτης που μια ζωή έχει μάθει να δουλεύει με μετρητά, είναι κατά βάση δύο: να πειστεί ότι με τη χρήση του βγαίνει κερδισμένος οικονομικά, και ότι η καθημερινότητά του γίνεται πιο εύκολη.

Διότι καλή είναι η όποια τηλεοπτική διαφήμιση, αλλά από μόνη της δεν αρκεί...

emea

Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post