“ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΟΣ” (ΚΑΙ ΟΧΙ ΔΟΛΟΦΟΝΗΜΕΝΟΣ) ΗΤΑΝ Ο ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΫΡΟΝ

Στέργιος Π. Ζυγούρας

Πολλοί ιστορικοί έχουν αναφερθεί στην ιδεολογική χρήση, δηλαδή στην επιστημονική κατάχρηση της ιστορίας. Είναι κάτι που το γνωρίζει και ο ιστορικά απαίδευτος, παρά το ότι αγνοεί τα εργαλεία με τα οποία η πολιτική θέση για το σήμερα και η πολιτική επιδίωξη για το αύριο εμφανίζεται στον ακροατή [μέσω αναχρονισμών, επιλεκτικότητας ή χονδροειδών παραποιήσεων] ακόμα και ως αντίστροφη ιστορία (ανεστραμμένο παρελθόν). Αυτό το τελευταίο έγινε με κωμικοτραγικό τρόπο στο Μέγαρο Μουσικής από τον Roderick Beaton -κυρίως- στις 13 Απριλίου 2016. Στο ερώτημα – burlesque τίτλο της διάλεξης που έθεσε ο Beaton για τηνπραγματική συμβολή του λόρδου Byron, απάντησε ως εξής:

Ο λόρδος Byron συνέβαλε τα μέγιστα στην Επανάσταση των Ελλήνων επειδή βοήθησε το νέο κράτος να σταθεί στα πόδια του μέσω των δανείων. Τι κωμικότερο ως προς την κοινή λογική! (ανεξαρτησία = δανειακή εξάρτηση). Αλλά και τι ψευδέστερο ως προς την ιστορία! Ο Byron κρίθηκε ως ο “μνημονιακός” του 1821, ενώ στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε από τους μνημονιακούς προϊσταμένους του. Δολοφονήθηκε από αυτούς που τον έστειλαν, επειδή αρνήθηκε να ολοκληρώσει την αποστολή του και επέλεξε μια τελική λύση που ευνοούσε την αντίπαλη πολιτική παράταξη. Αν ο Byron έδινε το δάνειο σ’ αυτούς που επέλεξε και όχι στην αυτόκλητη κυβέρνηση του Κουντουριώτη, τότε η έκβαση της Επανάστασης και του ελληνικού κράτους θα ήταν τελείως διαφορετική.

Η ιστορία με τις 100 μέρες του Byron στο Μεσολόγγι και τις 150 (που προηγήθηκαν) στην Κεφαλονιά είναι αρκετά άγνωστη και θα την περιγράψουμε αδρά, επειδή είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Ως ένα σημείο ο R. Beaton απέδωσε σωστά το πλαίσιο της διαμάχης μεταξύ των δυο παρατάξεων που συνάντησε ο Byron φτάνοντας στην Κεφαλονιά (Ιούλιος 23) και στο Μεσολόγγι (Ιανουάριος 24). Ενώ λοιπόν ανέφερε τις παρατάξεις της νεωτερικότητας και της παράδοσης με τον γνωστό, προβληματικό τρόπο (εκσυγχρονιστές-οπλαρχηγοί), στη συνέχεια εστίασε στην “επιλογή” του Byron, διαχειριστή του επερχόμενου δανείου. Είπε ότι ο Byron μεταξύ Κολοκοτρώνη και Μαυροκορδάτου επέλεξε τον δεύτερο, πράγμα αναληθές. Ο Byron προσπαθώντας να απεμπλακεί από τον Μαυροκορδάτο (τον οποίο δεν εκτιμούσε) και τον εμφύλιο που είχε ήδη ξεκινήσει, επέλεξε τον Ανδρούτσο, ο οποίος είχε ίσως καταφέρει να πείσει τον Stanhope (τον έτερο απεσταλμένο της Επιτροπής του Λονδίνου) ότι αποτελούσε την τρίτη λύση (μεταξύ Κολοκοτρώνη και Μαυροκορδάτου). Στην περίπτωση που ο Stanhope δεν είχε εξ’ ολοκλήρου πειστεί για τον Ανδρούτσο, είχε οπωσδήποτε βρει την λύση αυτή ως προτιμότερη από του Μαυροκορδάτου. Έγραψε στον Byron και ο τελευταίος συμφώνησε αμέσως. Τα νέα μαθεύτηκαν γρήγορα, και ο Byron που είχε ήδη χαλάσει την βιτρίνα του Λονδίνου με την διστακτική του στάση στην Κεφαλονιά, κέρδισε ένα συμβόλαιο θανάτου, μαζί με τον συνοδοιπόρο του (τυχοδιώκτη – πρώην στρατιωτικό) Trelawny. Μέχρι να υλοποιηθεί το συμβόλαιο, ο Μαυροκορδάτος ανέλαβε να αποτρέψει την παρουσία του Byron στα Σάλωνα (συνάντηση με τον Ανδρούτσο), ειδοποιώντας συνωμοτικά τον λόρδο πως αποκαλύφθηκε “προδοσία” στην Δ. Ρούμελη που ενίσχυε την πιθανότητα να γίνει στόχος απαγωγής και θανάτωσης από τους ομοϊδεάτες της Αν. Ρούμελης που συνεργάζονταν (όπως της Δυτικής) με τον εχθρό. Έτσι στήθηκε η δίκη του Καραϊσκάκη, ως αντιπερισπασμός της προσχώρησης του Byron στον Οδυσσέα. Ο Stanhope έλαβε βρετανική ειδοποίηση ανάκλησης στην οποία πειθάρχησε, όπως σωστά πρόβλεψε ο αρχηγός της Επιτροπής Bentham. Γύρισε στην Αγγλία με το καράβι που μετέφερε το πτώμα του Byron. Ο Trelawny πυροβολήθηκε λίγο αργότερα από δυο Βρετανούς μέσα στην σπηλιά του Ανδρούτσου. Παραδόξως επέζησε. Βγήκε από την σπηλιά κατόπιν ειδικής άδειας που διαβιβάστηκε στον Μαυροκορδάτο, επέστρεψε στην Αγγλία και δεν κατονόμασε τους δολοφόνους του (παρότι οι φυσικοί είναι γνωστοί) ούτε μετά από δεκαετίες, όταν έγραψε βιβλία και έδωσε συνέντευξη για όσα έζησε στην Ελληνική Επανάσταση. Ο Ανδρούτσος “ταλαιπώρησε” για έναν ακόμη χρόνο τους Canning, Bentham, δανειστές, δολοφονημένος στην Ακρόπολη υπό τις γνωστές συνθήκες. Ο δε Byron που δεν μπορούσε να ανακληθεί όπως ο συνταγματάρχης Stanhope, δηλητηριάστηκε, πιθανώς με οξείδιο του χαλκού στο φαγητό. Τουλάχιστον κάποιοι από τους γιατρούς που υπέγραψαν το πιστοποιητικό θανάτου του, γνώριζαν την πραγματική αιτία. Ο Trelawny αφήνει ελαφρούς υπαινιγμούς περί της δολοφονίας, που τους χρεώνει στον υπηρέτη του Byron, τον Fletcher.

Άραγε, προσπαθώντας ο Byron να απεμπλακεί από τον Μαυροκορδάτο, θέλησε να απεμπλακεί και από τις τύψεις του για την ανάδειξη του Κουντουριώτη; Άγνωστο. Πάντως οι 4.000 λίρες που ο Byron έστειλε από την Κεφαλονιά προς τον Μαυροκορδάτο από την προσωπική του περιουσία “για να εκπλεύσει ο ελληνικός στόλος”, ανεξάρτητα από το αν κατέληξαν και στις τσέπες όσων βουλευτών δέχτηκαν να υπογράψουν το κατηγορητήριο εναντίον του Πετρόμπεη (έτσι αναδείχθηκε πρόεδρος ο Κουντουριώτης τον Δεκέμβριο του 1823), επιστράφηκαν έντοκα στους κληρονόμους του Byron από τα χρήματα του α’ δανείου. Αυτού που χρηματοδότησε τον εμφύλιο του 1824.

Το δόγμα για το τοπικιστικό (στενό) πνεύμα της παράδοσης και το “εθνικό” (ευρύ) πνεύμα της νεωτερικότητας εφευρέθηκε από την νεωτερικότητα για να κρύψει την αιτία του εμφυλίου πολέμου που προκλήθηκε από το α’ δάνειο και να τον δικαιολογήσει ωςαναγκαίο κακό εναντίον των “οπισθοδρομικών” υποστηρικτών της παράδοσης. O Beaton το υποστήριξε πλήρως κι εμείς αναλύσαμε στο προηγούμενο, την εθελοτυφλία και την αντιφατικότητα με την οποία αρκετοί υποστηρίζουν ότι η εθνική (γραικική) ταυτότητα είναι ευρύτερη της υπερεθνικής (ελληνικής) ταυτότητας που είχαν οι οργανωτές και δημιουργοί της Επανάστασης.

Ed. John Trelawny

Θα ήταν αφελές να περίμενε κάποιος ότι ο Ρ. Μπήτον θα εξηγούσε, πως το περίφημο φιλελληνικό κίνημα της Δύσης δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα κίνημα φιλικό προς ό,τι ήθελαν να ορίζουν ως “ελληνικό” εκείνοι που το έτρεφαν. Το φιλελληνικό κίνημα, κατευθυνόμενο από αφανή κέντρα εξουσίας, ήταν αποκλειστικά φιλογραικικό. Θα ήταν αφέλεια να πιστεύαμε ότι ο “ελληνιστής” της πανεπιστημιακής έδρας Κοραή στο King’s College του Λονδίνου θα παρέκλινε -έστω ελάχιστα- από τον ίδιο τον Αδαμάντιο, που πολεμούσε λυσσωδώς ό,τι το “ρωμαϊκό” και υποκρινόμενος πως συμβιβαζόταν στον “Έλληνα”, επρόκρινε και προωθούσε αποκλειστικά τον “Γραικό”. Εξίσου αφελές θα ήταν να πιστεύαμε ότι ο Ρ. Μπήτον θα ανέλυε πώς η Γραικική Επιτροπή του Λονδίνου (London Greek Committee) απέτυχε 100% να βρει πρόσωπα που δεν θα παρέκλιναν της αποστολής τους, μόλις αντίκριζαν επί τόπου τα πραγματικά πρόσωπα (και όχι τα θεωρητικά, παραμορφωμένα προσωπεία) της παράδοσης και της νεωτερικότητας. Τόσο ο ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσης, έμπειρος πολιτικός, μορφωμένος, σφιχτοχέρης (αλλά ανιδιοτελής), κυκλοθυμικός (αλλά σταθερά ανθρωπιστής) Byron, όσο και ο μεθοδικός, εργατικός, αφελής μπενθαμιστής (πλην ακέραιος χαρακτήρας) Stanhope, αλλά και ο ενθουσιώδης, τυχοδιώκτης, αγνωστικιστής Trelawny ταύτισαν την φιλελεύθερη-φιλελληνική θεωρία με την πράξη του Ανδρούτσου και του Υψηλάντη, όχι του Μαυροκορδάτου και του Κωλέττη. Αν τους έλειπε και η αρνητική προδιάθεση, που οφειλόταν στην εσωτερική “ενημέρωση”, είναι βέβαιο ότι θα επέλεγαν απ’ ευθείας τον Κολοκοτρώνη (ο Stanhope είχε γοητευτεί και από τον Πάνο Κολοκοτρώνη). Αντί να παραπέμψει στις ποικίλες πηγές που υπάρχουν για όλα αυτά (η πλειοψηφία τους έχει μείνει αμετάφραστη στα ελληνικά και αναξιοποίητη από τα Πανεπιστήμια), ο κ. Μπήτον προέτρεπε το κοινό να γνωρίσει τον Byron μέσα από το έργο του Gamba (ρώτα και τον θείο μου τον ψεύτη). Αναμενόμενο. Το βασικό ερώτημα είναι “προς τι αυτή η διάλεξη;”. Αν απλώς ήθελε να προωθήσει το τελευταίο του βιβλίο ο κ. Μπήτον, θα μπορούσε να το κάνει, χωρίς να ανακατέψει τα σημερινά μνημόνια.

Η σχέση δανεισμού – επαναστάσεων και πολιτικών τάσεων κατά τον Byron

Είναι λοιπόν προφανές, ότι βασικός στόχος της διάλεξης ήταν η υποστήριξη των μνημονίων, η εμπέδωση μιας μνημονιακής συνείδησης. Η συνεχής (κωμική σχεδόν) σύνδεση του Byron με το μνημονιακό πνεύμα (αναφέρθηκε ως επιχείρημα η καλή σχέση του Μπάυρον με τον τραπεζίτη του), η εξύμνηση του Μαυροκορδάτου και η υποβάθμιση του Κολοκοτρώνη, έδειχνε ότι κάτι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, αντίστοιχο του 1823-25, για το οποίο κάποιοι ιστορικοί και “ελληνιστές” έχουν αναλάβει πολιτικό ρόλο. Τονίζοντας ότι ακόμα και ο ρομαντικός επαναστάτης Βύρων έγινε “μνημονιακός”, ο “ελληνιστής” R. Beaton υπενθύμισε τα δεινά που θα συσσωρεύονταν, αν στην τότε σύγκρουση είχε κερδίσει η πλευρά του Κολοκοτρώνη. Στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα δεν θα γινόταν “ανεξάρτητη”. Θεωρείται “ρεαλισμός και πραγματισμός” η αποδοχή της πορείας ενός κράτους που δανειοδοτείται με όρους και συνθήκες όπως του 1824. Αυτό είναι το πάγιο επιχείρημα των “εκσυγχρονιστών” και η εξύμνηση της δημοκρατίας γίνεται, στο βαθμό που αυτή επιτρέπει στο εκλογικό σώμα μια και μόνη επιλογή: την επικύρωση του “ρεαλιστικού μονόδρομου”. Όμως, η πολιτική αυτή θέση μπορεί να εκφράζεται μέσα από την ίδρυση κόμματος και χωρίς να ατιμάζονται τα ιστορικά πρόσωπα και η ιστορική επιστήμη. Το King’s College του Λονδίνου αναδεικνύεται επί δεκαετίες ένας σταθερός διαμορφωτής της ελληνικής παιδείας και της κοινής γνώμης (βλ εδώ και εδώ). Και επειδή η επανάληψη είναι η μήτηρ της μαθήσεως, ο γνωστός στο ελληνικό κοινό Roderick Beaton ανέλαβε να το πληροφορήσει ότι με τα μέτρα της εποχής, ο Byron ήταν το 1824 ένας υπέρμαχος των τότε μνημονίων, άρα ένας υποστηρικτής της σημερινής πολιτικής Παπανδρέου, Σαμαρά, Βενιζέλου, Καρατζαφέρη, Παπαδήμου, Τσίπρα, Καμμένου… Τι κρίμα! Ο Byron διέψευσε τον Beaton ακόμη και με τα ποιήματά του.

Η παρέμβαση του Beaton, αν και σύντομη, αν και εστιασμένη σε ένα μεμονωμένο επεισόδιο του παρελθόντος, ξεπέρασε σε ένταση την βασική “επιστημονική” παρέμβαση υπέρ των μνημονίων και εναντίον των φιλέκνομων-φουστανελάδων Ελλήνων, που επιχειρήθηκε στην αρχή της κρίσης (ΣΚΑΪ, 2011). Έτσι, ο Beaton επαναλαμβάνοντας τον εαυτό του (βασικός συντελεστής του κατά ΣΚΑΪ “1821”) επιβεβαίωσε ξανά ότι η επιστήμη μπορεί κάλλιστα να γίνει αντιεπιστημονική και η λογική να γίνει παράλογη. Μετά την διάλεξη, εν χορώ το επιτελείο του τηλεοπτικού 1821 “σήκωσε στα χέρια” τον Rod. Ο Π. Κιτρομιλίδης θύμισε τον “κοινωνικό ωφελιμιστή” (στυγνό κερδοσκόπο) Μπένθαμ. Ο Θ. Βερέμης επανέφερε το δίλημμα “φράκο ή φουστανέλα;”. Το πανηγυρικό κλίμα διατάραξε για λίγο ένας κύριος, που, παίρνοντας το μικρόφωνο, κατήγγειλε (αδέξια και χωρίς να στριμώχνει τον Beaton) τον μασονικό εβραιοσιωνισμό ως υπεύθυνο για τα ελληνικά δεινά. Την αφαίρεση του λόγου ανέλαβε ο συντονιστής Χ. Βλαβιανός, υπό το επιχείρημα ότι ο ομιλητής δεν υπέβαλε ερώτηση, αλλά τοποθετήθηκε (οι Κιτρομηλίδης και Βερέμης υπέβαλαν ερωτήσεις;). Την επιβεβαιωτική σφραγίδα για τον προπαγανδιστικό στόχο της διάλεξης έβαλε ο ποιητής Χ. Βλαβιανός, ο οποίος απαντούσε στον -μη ερωτώντα- καταγγέλλοντα ακροατή, πως τόσο ο Byron όσο και ο Καποδίστριας είχαν αιτία θανάτου άσχετη με την διεθνή πολιτική. Οποία η κατάντια της “επιστήμης”. Οποίες όμως -ταυτόχρονα- και οι ευκαιρίες που αυτή παρέχει.

Το καραβάκι της ιστορίας


Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post