Ίσως σε κάποιους φάνηκαν απόλυτα ή υπερβολικά όσα λέγαμε στο προηγούμενο για το πώς οι 36 της Επιτροπής (που διεξάγουν το 1/3 του εθνικού διαλόγου για την παιδεία), θα εκτελέσουν ένα προαποφασισμένο σχέδιο ορισμένων σημείων, αφήνοντας στην ελεύθερη βούληση οποιοδήποτε άλλο περιφερειακό θέμα, έτσι ώστε να υποστηριχθεί η έννοια “διάλογος”. Ήρθε η στιγμή της εξήγησης. Είναι εκτεταμένη, αλλά πιστεύουμε ότι είναι αναγκαία.
Οι 36 αποτελούν το “Εκτελεστικό” του διαλόγου, ενώ το “Βουλευτικό” τυπικά αποτελείται από το ΕΣΥΠ, την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής και την κοινωνία, ουσιαστικά από την τελευταία. Το “ένα και μόνον προαπαιτούμενο” που έθεσε ο υπουργός (την ικανοποίηση της δημοκρατικής αξίωσης για ισότητα μέσω και του σχολείου) δείχνει καθαρά ότι βρισκόμαστε σε μια “Επίδαυρο” της νομοθεσίας για την παιδεία. Όπως το 1822, υπό το βάρος της “αποτυχίας” του Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία οι πρόσκαιρες πολιτικές ισορροπίες επιχειρούν να εμφανίσουν ως βούληση της Επανάστασης το κεντρικό Σύνταγμα (του Γκαλίνα, του Νέγρη και του Μαυροκορδάτου), ώστε να δηλωθεί στη συνέχεια ότι ο πολιτισμικός στόχος της Επανάστασης ήταν ό,τι υπήρχε μέσα σ’ αυτό, έτσι και σήμερα, η κυβέρνηση χρησιμοποιεί πολλαπλά σώματα διαλόγου, ενώ δηλώνει ότι συζητούνται μόνον όσα δεν αφορούν στην ισότητα· ο κορμός έχει τεθεί από την Ε.Ε., τον Ο.Ο.Σ.Α. και τις διεθνείς τάσεις. Και τι το κακό σ’ αυτό; Το πρώτο είναι ότι παρακάμπτεται η συνταγματική νομιμότητα. Χωρίς να λέγεται ξεκάθαρα, επί πολλά χρόνια, ο ευρωπαϊκός νόμος υπερέχει σε καίρια θέματα του εθνικού συντάγματος. Το δεύτερο έχει να κάνει με την ουσία, που λέει ότι ο ευρωπαϊκός νόμος παραδοσιακά υπερτερεί του εθνικού. Η αποδοχή αυτού του επιχειρήματος βασίζεται στην ψυχολογία. Η “ισότητα” είναι μια παραπλανητική λέξη-κλειδί που κρύβει πίσω της την “πολυπολιτισμικότητα” και δεν περιέχει τίποτε θετικό για τον Έλληνα. Είναι σα να λες ότι αναζητάς μια “δίκαιη και βιώσιμη” λύση για το κυπριακό μέσα από τον ΟΗΕ, ενώ είναι αυτός, το ΝΑΤΟ και τα άλλα διεθνή φόρουμ που από το 1974 παίρνουν καθαρά το μέρος της Τουρκίας, για να μην πούμε ότι εξ’ αρχής αποτελούσαν το μέσο επιβολής μιας προειλημμένης απόφασης. Ως συμπλήρωμα, η πλήρης νομιμοποίηση της προειλημμένης απόφασης περνάει από τον αυτοχειριασμό· την δημοκρατική επικύρωση του κυπριακού παράγοντα που στο μεταξύ έγινε ελληνοκυπριακός. Τι δηλώνει συνεχώς η Ευρώπη ότι θέλει; Δημοκρατία. Τι πραγματικά θέλει η Ευρώπη σε σχέση με την Ελλάδα; Την αφομοίωση του πολιτισμού της. Πώς ωθεί την Ελλάδα να αποδεχτεί δημοκρατικά αυτή την αφομοίωση; Επηρεάζοντας την δημοκρατική επιλογή των προσώπων, κυρίως όμως, παρουσιάζοντας το παρελθόν διαφορετικό από ό,τι είναι. Τον λόγο έχει τώρα ο Αντώνης Λιάκος. Παρουσιάζει τον δρόμο που οδηγεί σ’ αυτήν την ευρωπαϊκή βούληση, όχι μόνο ως ελληνική άποψη, αλλά και ως προϊόν επιστημονικής έρευνας.
ΤΙ ΤΑΧΑ ΝΑ ‘ΝΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ; ΑΣ ΜΑΣ ΤΟ ΠΕΙ ΤΟ Π.Ι.
Τις παραμονές της ένταξης της Ελλάδας στο ευρώ εκδίδεται ένα σχολικό βιβλίο για την Α΄ Λυκείου που επιχειρεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα: “τι είναι Ευρώπη;”. Το βιβλίο έχει τίτλο “Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός και οι ρίζες του”. Το κείμενο αποτελείται από 181 σελίδες και ήδη στην 4η σελίδα του ο βασικός συγγραφέας Α. Λιάκος χειραγωγεί στο έπακρο την μαθητική σκέψη, έχοντας καταλήξει στο πρώτο (εξαιρετικά καίριο) συμπέρασμα:
“Η διάκριση της Ευρώπης ως γης των ελεύθερων ανθρώπων από την Ασία ως χώρα του δεσποτισμού θα γίνει ένα στερεότυπο, το οποίο θα αναβιώσει στα νεότερα χρόνια. Θα χρησιμοποιηθεί από τον Μακιαβέλλι, το Μοντεσκιέ κ.α. Οι νεότεροι Ευρωπαίοι θα ανακαλύψουν στην αρχαία Ελλάδα τα στοιχεία εκείνα με τα οποία θα δημιουργήσουν μια ιδανική εικόνα προς την οποία θα προσπαθήσουν να μοιάσουν” (σ.10-11).
Αυτά τα λέει, μετά από μια ελάχιστη αναφορά στον Ισοκράτη και τον Αριστοτέλη. Η Ελλάδα ταυτίζεται με την Ευρώπη και διαχωρίζεται από την Ασία (σωστά), αλλά ούτε Περσικοί πόλεμοι εξηγούνται, ούτε Αλέξανδρος υπάρχει. Η παράλειψη του “γιατί ο Αλέξανδρος” και “γιατί ο Δημοσθένης και οι Θηβαίοι” προφανέστατα τερματίζουν σιωπηρά τον ελληνικό πολιτισμό στο 338 π.Χ. Ως κλασικός φιλέλληνας, ο Α. Λιάκος συνεχίζει να εκθειάζει τους μορφωμένους Ευρωπαίους του 16ου-18ου αιώνα δείχνοντας ήδη ότι δεν θα τον απασχολήσει καθόλου ο ελληνικός πολιτισμός τον οποίον πολεμούν και απορρίπτουν οι Ευρωπαίοι. Και ο πολιτισμός αυτός δεν αφορά μόνον στους 15 αιώνες του χριστιανισμού, αλλά και στο “μακεδονικό” που δημιουργεί την πρώτη οικουμενικότητα του ελληνισμού.
Όντως, ο Αλέξανδρος μένει όχι μόνον ανεξήγητος, αλλά ανύπαρκτος για το αντιθετικό σχήμα “Ελλάδα-Ασία”. Γιατί άραγε, όταν αυτός εξουδετερώνει τον κίνδυνο της Ευρώπης που λέγεται «Περσική αυτοκρατορία» και όταν αυτός διαδίδει τον ευρωπαϊκό (ελληνικό) πολιτισμό στην Ασία; Βιαστικά περνάει ο Α. Λιάκος στην “Ρωμαϊκή Οικουμένη” για την οποία τονίζει: “Η πολιτική ιδιότητα αποτελούσε το μόνο κοινό χαρακτηριστικό που συνέδεε τους κατοίκους της Ευρώπης…”. Σπεύδει μάλιστα να σχολιάσει: “Η Ρώμη άφησε μια μεγάλη κληρονομιά, που τη μοιράστηκε στη συνέχεια η ανατολική και η δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία”. Ήδη στη σελίδα 12 (6η από τις 181 σελίδες) ο μαθητής οφείλει να κατανοήσει ότι “Ρώμη” είναι μόνον το κράτος της ιστορικής (πρώτης) Ρώμης το οποίο έχει ένα θετικό στοιχείο. Αλλά κι αυτή η ανακριβέστατη πληροφορία είναι λίγη, μπροστά σ’ αυτό που ακολουθεί. Ο Α. Λιάκος αναφέρει ότι η “μεγάλη κληρονομιά” της πολιτικής οργάνωσης έγινε “έμμονη ιδέα” σ’ όλους τους κυρίαρχους ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Αναφέρονται ο Ναπολέων, οι Τσάροι, οι Κάιζερ, ο Καρλομάγνος, ενώ η αρχή αποδίδεται στους Πάπες της Ρώμης και στους Αυτοκράτορες της Νέας Ρώμης, Κωνσταντινούπολης. Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι οι μόνοι που στερούνται “εμμονών” είναι οι πρωταγωνιστές των παγκόσμιων πολέμων και οι ιδρυτές της Ε.Ε.. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι αν “Πάπες” και Αυτοκράτορες συγκρούονταν για ένα θέμα από διαμετρικά αντίθετες θέσεις, το ίδιο θα έπρεπε να γίνεται και μεταξύ Τσάρων και Βοναπάρτη (Α΄ παγκόσμιος πόλεμος;). Το τρίτο συμπέρασμα είναι ότι ο κ. Λιάκος σε ζητήματα όπως αυτό χρησιμοποιεί τις γυμνασιακές του γνώσεις. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι η διαμάχη Ανατολής-Δύσης διεξαγόταν μεταξύ επισκόπων της Δύσης και Αυτοκρατόρων της Ανατολής και επειδή κάτι τέτοιο είναι πολύ χοντρό, ακόμη και ως καλοστημένο επιστημονικό ψέμα, σταματάει την εξέλιξη της Ρώμης, παρεμβάλλοντας ένα κεφάλαιο για τον Ερατοσθένη και τον Στράβωνα.
Όταν αναγκαστεί να μιλήσει για την “χριστιανική Ευρώπη” αυτό θα γίνει υπό τον τίτλο “Η Ευρώπη στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες” και μέσα από τον Εβραίο ιστορικόΦλάβιο Ιώσηπο και τον επίσκοπο της Αλγερίας Αυγουστίνο. Δεν υπάρχουν διωγμοί και μαρτύρια των Χριστιανών, ούτε περιγραφή της αποδοχής που έχει η διδασκαλία των Αποστόλων. Δεν υπάρχει το καίριο ιστορικό γεγονός του 70 (αν και στην εξέλιξη του βιβλίου οι Εβραίοι θα αναφερθούν πολλές φορές ως διωκόμενοι). Δεν υπάρχει ούτε διάταγμα Μεδιολάνων, ούτε Κωνσταντίνος Α΄, ούτε οικουμενικές Σύνοδοι, ούτε Ωριγένης και Άρειος, ούτε Μέγας Βασίλειος και Ιωάννης Χρυσόστομος. Δεν υπάρχει Αλάριχος, ούτε Οδόακρος. Δεν υπάρχει Καινή Διαθήκη, μόνον Παλαιά, αλλά κι αυτή στριμωγμένη, για να μην πούμε πρεσαρισμένη. Δεν υπάρχει σχέση Ελληνισμού-Χριστιανισμού ακόμα και στο πλέον οφθαλμοφανές. Γιατί η ελληνική χριστιανοσύνη απεικονίζει τον Χριστό, την Παναγία, τους Αγίους; Υπάρχει η φράση “Μετά την κατάκτηση της Ρώμης από τους Γότθους πολλοί κατηγορούσαν τους χριστιανούς ως υπαίτιους της παρακμής και της απώλειας του Ρωμαϊκού μεγαλείου”, αλλά δεν εξηγείται το πώς κατορθώνει η Ανατολή να αυξάνει το Ρωμαϊκό μεγαλείο και να αντιστέκεται στις τευτονικές ορδές, ούτε εξηγείται ότι οι Γότθοι κατακτητές της πρώτης Ρώμης είναι “χριστιανοί” (αρειανιστές). Πολύ δε περισσότερο, δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά στις χριστιανικές κοινότητες που αναπτύσσονται προ και μετά της ίδρυσης της Νέας Ρώμης. Αντίθετα, ο όρος “Εκκλησία” δηλώνει την σύγχρονη πρόσληψη του ιερατείου (σ. 17) και όχι την “Εκκλησία του Δήμου”. Στην ίδια σελίδα αξιωματικά πρωτοδιατυπώνεται και το χριστιανικό σκότος που έσβησε τα φώτα της αρχαιότητας. Δίπλα στην φράση αυτή ο Α. Λιάκος αναγκαστικά ξεροβήχει για μια Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης που δέχεται επιδρομές μόνον από ανατολή και βορρά και δεν αναφέρεται ως Ρωμαϊκή.
Κάθε φορά που η επιστήμη του Α. Λιάκου φαίνεται να έχει εξαντλήσει την επιλεκτικότητα και την μονομέρεια, ένα επόμενο στάδιο έρχεται να διαψεύσει την προσδοκία για λίγες σταγόνες ορθού λόγου. Το παραταξιακής έμπνευσης και υστερόπρωτο σχήμα του “Μεσαίωνα” που έχει ήδη πονηρά εμφανιστεί, γίνεται τίτλος κεφαλαίου. “Η Ευρώπη του Μεσαίωνα”. “Μεσαίωνα”, δηλαδή “ενδιάμεση περίοδο” ονόμασε εκ των υστέρων η Δύση την χριστιανική της περίοδο, θέλοντας να δηλώσει ότι ο αποχριστιανισμός κοινωνίας και κράτους που συστηματικά προωθείται από τον 15ο αιώνα συνιστά μια αναβάθμιση του ανθρώπου. Αν αυτή η ανάγνωση, υπό προϋποθέσεις και μόνο, αφορά στην Δύση, υπό ποια λογική μπορεί να αφορά και στην Ανατολή; Ένα καίριο, θετικό σημείο του βιβλίου πάει τελείως χαμένο. Ποιο; Στο τέλος του προηγούμενου κεφαλαίου διαπιστώθηκε ότι η Δύσησχηματίζεται ως αντίπαλο σχήμα της Ανατολής, όπου η τελευταία ταυτίζεται με τονελληνικό πολιτισμό (πολλοί σήμερα θεωρούν ότι ο ελληνικός πολιτισμός κείται μεταξύ Δύσης και Ανατολής). Όμως ο δοτός όρος “Βυζάντιο” υιοθετείται χωρίς εξήγηση από τον Α. Λιάκο και έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η Ανατολή δεν έχει ακριβή ταυτότητα, όπως δηλαδή επιθυμεί η Δύση τουλάχιστον από την εποχή του Καρλομάγνου. Έτσι παραμένουμε Γραικοί για το εξωτερικό, ενώ στο εσωτερικό ονομαζόμαστε Έλληνες. Στο 2οκεφάλαιο η Δύση παρουσιάζεται πρώτη και σωστά ταυτίζεται με την “Φραγκιά”, χωρίς αυτό να λέγεται καθαρά. Αντίθετα, αποσιωπάται το στάδιο που έφερε τους Φράγκους στον Καρλομάγνο και αυτό είναι η “βάπτιση του Κλόβις”. Ο συγγραφέας παίρνει θέση μόνο σε ό,τι εξυπηρετεί την ιδεολογία του. Ο Πάπας εμφανίζεται αυτόνομος από τους Φράγκους. Δηλαδή, σε κανένα σημείο δεν διαπιστώνεται ταύτιση των επισκόπων της Ρώμης με την Κωνσταντινούπολη. Σιωπηρά αναδεικνύεται και αναχρονιστικά υπονοείται μια σταθερά εχθρική προς το Πατριαρχείο παποσύνη. Σε κανένα σημείο δεν διαπιστώνεται προσπάθεια της Δύσης να ανατρέψει τον χριστιανικό χαρακτήρα της Νέας Ρώμης, με την υιοθέτηση νέας στάσης μετά τον Αρειανισμό: τον Χριστιανισμό! Ένα “Χριστιανισμό” που μέσα σε 3 αιώνες καταλήγει σε έναν αποσιωπημένο filioqueΚαρλομαγνοχριστιανισμό. Αυτός είναι που κατηγορεί τους Ρωμαίους της Κωνσταντινούπολης ως αιρετικούς χριστιανούς, άρα είναι αυτός ο λόγος που δίνει το δικαίωμα στους Φράγκους να ονομάζουν τους Χριστιανούς (στους οποίους πριν 3 αιώνες προσχώρησαν) “Γραικούς” δηλαδή “μη Ρωμαίους”. Το κομβικό σημείο το οποίο εξηγεί πώς ο Έλληνας δέχεται από το 1833 να ετεροκαθορίζεται ως Greek, Grec, Grieche και ως τέτοιος να εντάσσεται στην Ευρώπη, θεωρείται ανούσιο και δεν περιλαμβάνεται στο ερώτημα “τι είναι Ευρώπη;”. Αντίστοιχα παραμερίζεται το γιατί ο Έλληνας μόνον μετονομάζει τον Φράγκο ως Γάλλο. Η Νέα Ρώμη, όχι μόνον κατηγορείται στο βιβλίο με πλάγιο τρόπο (“λέγεται, παρουσιάζεται, θεωρείται…”) αλλά τίθεται και εκτός Ευρώπης. Ο Α. Λιάκος τοποθετεί το Σχίσμα δυόμιση αιώνες αργότερα (1054), κι αυτό το κάνει στο υποκεφάλαιο της Ανατολής, όπου μιλάει ελάχιστα γι’ αυτήν και όχι απ’ ευθείας. Κυρίως την παρουσιάζει μέσα από τα μάτια της Δύσης, δίνοντας την εντύπωση ότι η Ανατολή μπορεί, πρέπει ή οφείλει να ενταχθεί στην Δύση. Στις σελίδες 28-29 υπάρχουν δυο αναφορές στη σχέση (δυτικής) Ευρώπης-Χριστιανισμού. Κάθε μια κλείνει ένα υποκεφάλαιο. Η πρώτη λέει ότι ο πρώτος όρος παρέμενε υποδεέστερος του δεύτερου, ενώ η επόμενη τονίζει την τάση απεξάρτησης των δυο όρων. Μια τρίτη αναφορά στο ίδιο θέμα (συνοδευμένη από μια ασαφή πληροφορία στην υπέρ Ανατολής Σταυροφορία του Πάπα Πίου ΙΙ μετά το 1453) καταλήγει στον εξής σχολιασμό:
Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται συχνά την πραγματικότητα όχι όπως είναι, αλλά όπως νομίζουν ή φαντάζονται με την περιορισμένη εμπειρία τους πως είναι. Στη συνέχεια, αυτή η κατά φαντασία πραγματικότητα γίνεται τόσο ισχυρή, ώστε οι άνθρωποι δρουν με βάση αυτή. Έτσι συμβαίνει και με την ταύτιση της Ευρώπης και δυτικής Χριστιανοσύνης.
Η αρχική παρατήρηση αληθεύει και μάλλον δεν αναφέρεται στη σχέση ανθρώπινων αισθήσεων και πραγματικότητας αλλά στην σκόπιμη παραπληροφόρηση. Όσο για το υπόλοιπο: πέρα από όσα αρνείται να διαπιστώσει ο συγγραφέας για τον δυτικό χριστιανισμό και τη σχέση του με τους Φράγκους, είναι και όσα αδυνατεί, λόγω προσωπικής του εμπειρίας και προκατάληψης. Δεν υπάρχουν Ρωμαίοι της Δύσης που αντιπαλεύουν την Χριστιανική Ρώμη (με κέντρο την Κωνσταντινούπολη). Υπάρχει μόνον μια Φραγκική ελίτ που ελέγχει τη Δύση και διεκδικεί τον τίτλο της Ρώμης προσχηματικά υπέρ του αληθούς χριστιανισμού, ουσιαστικά εναντίον του. Μη παραδεχόμενος αυτή την πραγματικότητα ο Α. Λιάκος, χωρίς να το καταλάβει, περιγράφει στο χωρίο που παραθέσαμε την δική του φαντασιακή θέση και το τι θα υποστούν οι μαθητές που θα πιστέψουν στο βιβλίο του.
ΤΟ “ΜΕΤΑ TO 1453” (ΑΛΛΑ ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΟ)
Στη σελίδα 45 ο Α. Λιάκος διαπιστώνει σύνδεση των θρησκευτικών Μεταρρυθμίσεων με τα αναδυόμενα εθνικά κινήματα. Τι είδους σύνδεση είναι αυτή; Δεν θεωρεί ότι το εθνικό κίνημα έρχεται να επιβάλλει την θέλησή του με κύριο όχημα την εκάστοτε εθνική χριστιανική Εκκλησία, αντίθετα εννοεί ότι είναι η Μεταρρύθμιση εκείνη που προώθησε τα εθνικά κινήματα. Θεωρεί δηλαδή ο κ. Λιάκος ότι η Μεταρρύθμιση είναι αυτοφυής, λογική εξέλιξη της φύσης και έχει συνέπειες, όχι αίτια. Είναι μια βολική εξήγηση των εθνικών κινημάτων που μέσω της αντιστροφής αποκρύπτει την ανθρώπινη βούληση. Πολύ δε περισσότερο, δεν απορεί ο συγγραφέας πώς η ενιαία, χριστιανική Δύση, διαχρονική αντίπαλος της χριστιανικής Ανατολής κατακερματίζεται αμέσως μετά την πτώση της δεύτερης. Δηλώνει βέβαιος ότι “η κατάρρευση της κοινής πολιτισμικής ευρωπαϊκής ταυτότητας, συνοδεύτηκε από τη διάσπαση της δυτικής Χριστιανοσύνης” (!). Δηλαδή αφήνει ασχολίαστο και το ότι μπορούν να υπάρχουν πολλοί χριστιανισμοί, οι οποίοι να είναι αντίπαλοι μεταξύ τους.
Η παρεμβολή της τέχνης ενισχύει την παραπληροφόρηση του μαθητή και το υποβολιμαίο στοιχείο. Ο Μεσαίωνας τώρα γίνεται “χριστιανικός” και η προσωπική τέχνη φαίνεται εξαρτημένη μεν από την εξουσία, αλλά μια εξουσία χωρίς ταυτότητα. Όπως και πριν, το υποκείμενο εξαφανίζεται, επειδή η δράση του θεωρείται αυτοφυής ενέργεια. Το κείμενο αφορά αποκλειστικά στην Δύση και εδώ φαίνεται καθαρά ότι το πλαστό παρελθόν δεν αποτελεί “προνόμιο” της Ανατολής. Ο δυτικός είναι εξίσου παραπληροφορημένος. Το τμήμα που αφορά στη μουσική αγγίζει τα όρια του τραγικού. Το “Γρηγοριανό μέλος” συσχετίζεται με τον Πάπα Γρηγόριο του 6ου αιώνα, ενώ δημιουργήθηκε μετά τον Καρλομάγνο και αποδόθηκε σε παλιότερη εποχή για να δοθεί η έννοια της ιστορικής συνέχειας σε μια διαφοροποίηση που είχε στόχο και φορείς. Για άλλη μια φορά η Φραγκική ηγεσία κρύβει την δράση της και μεταθέτει το υποκείμενο αυτής στην ιστορική Ρώμη, σε περίοδο δηλαδή που δεν επηρέαζε την εκλογή των επισκόπων. Η πολυμελωδικότητα (πρώτη δυτική πολυφωνία) δεν εξηγείται σε συνάρτηση με την διαστηματική του ύψους στη μουσική της Δύσης έναντι της Ανατολής, ούτε σε σχέση με τις εξελίξεις στην Εκκλησία και στα μοναστήρια στην μετά Καρλομάγνο εποχή. Δεν εξηγείται δηλαδή πώς το μετά τον Κλόβις χριστιανικό Φραγκικό βασίλειο, όχι μόνο δεν υιοθετεί το τονικό σύστημα της αρχαιότητας που περνάει στο χριστιανικό μέλος της Ανατολής, αλλά αντίθετα, ονομάζει με το αρχαιοελληνικό τυπικό (δωρικός, λυδικός..) τις κλίμακές της, που καμία σχέση δεν έχουν με τις αντίστοιχες της Ανατολής. Υπό ενιαία ομπρέλα, μεταξύ 6ου και 9ου αιώνα Δύση και Ανατολή συνεχίζουν τον σημαντικότερο από τους παλιότερους πολιτισμούς. Γιατί δεν ταυτίζονται;
Ερχόμαστε στο κεντρικό κεφάλαιο του βιβλίου. “Η κριτική του Ορθού Λόγου”. Μπορεί κάποιοι να θεωρούν ανούσια την εξέτασή του. Μετά από αυτό που προηγήθηκε, είναι επόμενο το τι ακολουθεί. Είναι όμως ενδιαφέρον να δούμε πώς ο υποστηρικτής αυτής της ιστορίας συσχετίζει ό,τι εκείνος θεωρεί πρόοδο με την “ορθολογική” παρατήρηση “καμιά λογική δεν οδηγεί στον Θεό”. Οι όροι “διαφωτισμός” ή “εποχή των Φώτων” αναφέρονται ως πρώτες λέξεις του κεφαλαίου. Όμως, δεν ορίζονται. Ο κεντρικός συγγραφέας προτιμά να τις τοποθετήσει δίπλα σε απαρίθμηση κοινωνικών-οικονομικών χαρακτηριστικών. Εννοείται πως όλα αυτά αφορούν και εκπορεύονται από την Δύση. Και ενώ ο διαφωτισμός της Δύσης αρχικά ταυτίζεται με τα μαχαιροπήρουνα, τα αγγλικά υφάσματα και την ολλανδική σοκολάτα, ξαφνικά εμφανίζονται ο Βολταίρος και ο Ντιντερό να τον διδάσκουν (ποιον;) στα αντίστοιχα σαλόνια της αριστοκρατίας. Πλήρως απογοητευτική η πρώτη εικόνα, όμως ο συγγραφέας που δεν έχει ορίσει το “Φως” έχει τον σκοπό του. Αφού (παιδαγωγικότατα) παρουσιάσει τον διαφωτισμό πρώτα ως ευμάρεια, σπεύδει να τον ελέγξει για πλημμελή εκτέλεση του ηθικού καθήκοντος: Εξακολουθεί τις διακρίσεις των δυο φύλων. Δεν απευθύνεται στα λαϊκά στρώματα. Συγκροτεί κλειστές-μυστικές εταιρείες που προωθούν τις ιδέες του. Τι είναι λοιπόν ο διαφωτισμός εκτός από υλισμός; (υφάσματα, μαχαιροπήρουνα, σοκολάτα). Στο δεύτερο υποκεφάλαιο εξετάζεται η σχέση διαφωτισμού – θρησκείας. Ακολουθείται η ίδια τακτική με το πρώτο μέρος. Αν και διαπιστώνεται η επιφύλαξη και η άρνηση του Θεού, οι σκόρπιες προτάσεις που αφορούν στα διαφορετικά πρόσωπα, αφήνουν την εντύπωση ότι η άρνηση αυτή είναι συνοδευτικό σημείο του (κατά Δύση) διαφωτισμού και όχι το κύριο συστατικό του. Επί πλέον, αφήνεται να εννοηθεί ότι συνιστά πρόοδο και επιβεβαιώνεται από την επιστήμη. Γίνεται λόγος για μια κρατική “ανεξιθρησκία” που εμφανίζεται ως άρση της μισαλλοδοξίας. Όμως κάτι αντίστοιχο δεν διαπιστώθηκε όταν έπαυσαν οι διωγμοί των χριστιανών στην πρώτη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Φαίνεται ότι ούτε ο αυτοκράτορας Δέκιος άσκησε μισαλλόδοξη πολιτική, ούτε ο Κωνσταντίνος Α΄ ανεξίθρησκη πολιτική. Επιπρόσθετα, ενώ βρισκόμαστε στον 18ο αιώνα, εμφανίζεται μια ετεροχρονισμένη αναφορά στους “θρησκευτικούς πολέμους” του 16ου αιώνα και έτσι φαίνεται ότι “οι θρησκείες” παράγουν πολέμους. Ακόμα και η μαρξιστική προσέγγιση γίνεται επιλεκτική. Ούτε αναζητούνται οι χρηματοδότες των πολέμων, ούτε η σχέση των μοναρχών με τις μυστικές εταιρείες. Αναφέρεται η ανεξίθρησκη πολιτική του Φρειδερίκου της Πρωσίας, όμως δεν αναφέρεται η επίδραση του Βολταίρου και του Ντιντερό σ’ αυτή την πολιτική, ούτε οι πραγματικές προθέσεις αυτών των υποκεκρυμμένα φανατικών αντιχριστιανών. Ένας πραγματικός δάσκαλος, ένας άνθρωπος της αληθινής επιστήμης θα ενημέρωνε τουλάχιστον τον μαθητή ότι το “ΦΩΣ” για τον Χριστιανό είναι η βασική έννοια του Θεού και αυτό γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης από εκείνους που κινούνται μεθοδικά προς στην αντίθετη κατεύθυνση. Θα ενημέρωνε τον μαθητή ότι “πεπολιτισμένα ή φωτισμένα” χαρακτηρίζονταν τα χριστιανικά κράτη της Γαλλίας και της Βρετανίας το 1825 από τους τραπεζίτες του Λονδίνου που δανειοδοτούσαν (εξαγόραζαν-δίχαζαν) μια Επανάσταση, επειδή εκείνη στόχευε σε κράτος φωτισμένο από τον Χριστό, όχι από τον χρυσό. Την Επανάσταση του 1821.
Η λατρεία της θεάς του «ορθού λόγου» και η σχέση του δυτικού διαφωτισμού με τον χριστιανισμό (Παναγία των Παρισίων, 10.11.1793)
Δεν περιμέναμε να πει ο Α. Λιάκος ότι ο “διαφωτισμός” του αντιχριστιανισμού που συκοφαντεί και υποδύεται τις αρχές του Χριστού προσφέροντάς τες σε κοσμικό περιτύλιγμα αποτελεί συγκοινωνούν δοχείο με μια διαχρονική εβραϊκή ελίτ που, κινούμενη μυστικά, σχετίζεται με τον παγκόσμιο κρατικό δανεισμό και επιδιώκει την ανατροπή του 70 μ.Χ. Δεν περιμέναμε να διαπιστώσει ούτε τον διαχρονικό αποκλεισμό των Εβραίων από τον δημόσιο βίο Ανατολής και Δύσης, ούτε την εβραϊκή εναντίωση και τον δανεισμό-εξαγορά στην Επανάσταση του 1821. Είναι η επιστήμη (την οποία υπηρετεί και επικαλείται), αυτή που είχε την ελάχιστη απαίτηση να διαπιστώσει ο Α. Λιάκος τουςδυο “διαφωτισμούς” που συγκρούονται από τον 15ο αιώνα με την (συχνά υπόγεια) μάχη να κορυφώνεται τον 18ο αιώνα. Τον χριστιανικό που εκφράζεται ως ελληνικοκεντρικός και τον αντιχριστιανικό που εκφράζεται ως φιλογραικικός και παραπλανητικά υιοθετεί το όνομα του πρώτου. Πώς όμως θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο κάποιος που διαπραγματεύεται την ιστορία όπως ήδη είδαμε, κάποιος που αποκρύπτει την έννοια του “ορθού λόγου” (raison), κάποιος που μιλά για τον διαφωτισμό χωρίς τον Βασιλόπουλο, τον Βούλγαρι, τον Θεοτόκη, τον Γαζή, τον Γεννάδιο, τον Δούκα, κάποιος που θεωρεί το 1821 μια εθνική Επανάσταση, θυγατρική της Γαλλικής (με εμπόδιο την Ιερά Συμμαχία!) και την ένταξη της Ελλάδας – Γραικίας στην Ευρώπη ένα αναγκαίο βήμα “εκσυγχρονισμού”;
Το αντιεπιστημονικό και προπαγανδιστικό βιβλίο του Α. Λιάκου συμπυκνώνεται στην φράση του Νοβάλις που εμφανίζεται στη σελίδα 116: “Ήταν κάποτε ένας θαυμάσιος καιρός που η Ευρώπη ήταν χριστιανική”. Αν το έργο του Νοβάλις “Ευρώπη ή Χριστιανισμός;” ισοδυναμεί με το σχέδιο ευρωπαϊκής ενοποίησης όπως αυτό αρχίζει να υλοποιείται επί Ναπολέοντα, αυτό ο Α. Λιάκος όφειλε να το πει από την επιστημονική σκοπιά. Υπάρχει όμως και η καθαρά πολιτική. Αν ο Αλ. Τσίπρας βλέπει τον Κολοκοτρώνη οπαδό του Ναπολέοντα και με φρυγικό σκούφο, αυτό είναι δικαίωμά του. Αν όμως τον βλέπει έτσι, επειδή με τον ίδιο τρόπο τον βλέπει και ο Α. Λιάκος, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το ζήτημα μπροστά στο οποίο στεκόμαστε. Ο Αλ. Τσίπρας εκφωνεί λόγο την 25η Μαρτίου 2015 όπου υπογράφει το νεωτερικώς εθνικό 1821 στο οποίο συμμετέχει και η Σ. Αναγνωστοπούλου. Στο λόγο του τοποθετεί το σημερινό ελληνικό ζήτημα (οικονομικο-πολιτισμικό) ως ευρωπαϊκό πρόβλημα, επικαλούμενος τον Α. Λιάκο. Ο Α. Λιάκος υπογράφει σχολικό βιβλίο από την εποχή του Σημίτη, στο οποίο η Ευρώπη περιγράφεται με τον τρόπο που αναφέραμε, χωρίς σ’ αυτό να συμπεριλαμβάνεται το 1821 (και μάλιστα ως κεντρικό κεφάλαιο). Το βιβλίοεπανεκτυπώθηκε το 2007 με ίδιο εσωτερικό τίτλο-περιεχόμενο, αλλά διαφορετικό ISBN και εξώφυλλο. Το τελευταίο ήταν περισσότερο προκλητικό, λανθασμένο, αλλά οδηγούσε δυνητικά στην αλήθεια μέσω του αντίστροφου δρόμου. Σύμφωνα με το νέο εξώφυλλο το βιβλίο περιέχει την ιστορία του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Πάνω στη νεωτερική πολιτική φούρια του 2007 οι εμπνευστές του νέου εξώφυλλου, προσπαθώντας να φέρουν με την προκρούστεια μέθοδο τον προ και μετά Χριστό ελληνικό πολιτισμό εκτός του Μ. Αλεξάνδρου και εντός των γραικοβυζαντινών ορίων του Αλάριχου, του Καρλομάγνου και του Ναπολέοντα, ξέχασαν τελείως ότι με τους όρους Ελλάδα καιΕυρώπη περιγράφουν την ιστορική Ανατολή και την Δύση· ότι με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο “και” συνενώνονται δυο έννοιες που διαφέρουν λίγο ή πολύ μεταξύ τους, ως προς την ουσία. Παραδέχτηκαν έτσι ότι υπήρχε η αντιπαλότητα της δεύτερης ως προς την πρώτη και η διαφοροποίηση εκείνη την οποία λησμόνησαν να περιλάβουν κατά 95%.
Το 2015 ο Αλ. Τσίπρας που διόρισε στο υπουργείο Παιδείας τον Ν. Φίλη και την Σ. Αναγνωστοπούλου έμμεσα διορίζει (με όμοια κριτήρια) τον Α. Λιάκο πρόεδρο της Επιτροπής για την αναμόρφωση της παιδείας. Προς ποια κατεύθυνση προβλέπετε να στραφεί η διακηρυγμένη “αξίωση για ισότητα στο σχολείο”;
ΜΠΟΡΕΙ Η ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ ΝΑ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΕΙ ΤΟΝ ΦΟΙΝΙΚΑ;
Σύμβολα της Διοίκησης που θα ακυρώσει η Εθνοσυνέλευση του 1822
Το 1827 η Επανάσταση δηλώνει ότι συγκροτεί κράτος εις το όνομα της Αγίας και αδιαιρέτου Τριάδος, (το “Ομοούσιον” θα προστεθεί το 1844) όμως αυτή είναι μια προσωρινή και αναγκαστική διατύπωση της πλευράς που τότε εκφράζει τον αντιχριστιανικό διαφωτισμό. Έγινε στο πλαίσιο της Αγγλο-Ρωσικής συμφωνίας του 1826, (βάσει της οποίας εξελέγησαν οι Church-Cochrane-Καποδίστριας) και βρισκόταν ήδη σε φάση μετατροπής της σε “τριμερή” συμφωνία (με την προσθήκη της Γαλλίας). Από το 1822 ο “Έλληνας” ορίζεται στο Σύνταγμα ως κάτοικος του κράτους που πιστεύει στον Χριστό. Κάποιος που βρίσκεται εκτός του κράτους δεν είναι Έλληνας. Ωστόσο ο Χριστιανισμός είναι “επικρατούσα θρησκεία” και η αρίθμηση του χρόνου είναι μεικτή, με βάση το αντιχριστιανικό πρότυπο της Γαλλικής Επανάστασης (1822=Έτος Α΄). Βασικός στόχος των συνταγματικών κειμένων είναι να οριστεί ο Έλληνας σε κρατικά όρια, έξω από την χριστιανική οικουμενικότητα (όπως τον ορίζει ο Υψηλάντης) και να αποκοπεί από την Κωνσταντινούπολη (πράγμα που θα γίνει από την αντιβασιλεία το 1833). Στη Δύση ο Έλληνας θα συνεχίσει να αποκαλείται Γραικός (δια παν ενδεχόμενο;) κάτι που θεμελιώνει την θέση της εποχής του Καρλομάγνου. Είδαμε τις “ιστορικές” απόψεις που πρεσβεύει ο κ. Λιάκος, παραπλήσιες ακολουθούσε και ο πολιτικός Κ. Καραμανλής το 1979, όταν υπέγραφε την ένταξη στην Ε.Ο.Κ. Ο Καραμανλής βραβεύτηκε τον προηγούμενο χρόνο (όταν ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις) με το βραβείο Καρλομάγνου, επειδή έπραξε όσα έπραξε. Και οι πράξεις του στηριζόντουσαν στην πίστη ότι η Ελλάδα υπήρξε υπόδουλη στους Ρωμαίους, στους Βυζαντινούς και στους Οθωμανούς. Ταυτίζεται ή όχι αυτή η άποψη περί ελληνικού πολιτισμού με την πολιτική που ασκήθηκε εναντίον του από την Δύση πριν το 1821 (μέσω του φιλογραικικού διαφωτισμού) και οι μεν σύγχρονοι αποδίδουν την έκφρασή της στον Κίσιντζερ, ο δε Καποδίστριας στον Κάσελρεη; Ήταν ή δεν ήταν η εθνική μιζέρια (είμαστε ένα μικρό κράτος), η αποδοχή του ετεροκαθορισμού (Γραικία), η οικονομική υπανάπτυξη, η διαφθορά και ο δανεισμός οι πολιτικές που ασκήθηκαν σχεδόν χωρίς διακοπή από το 1833 ως σήμερα; Ο αντίλογος: Ναι, ήταν και το χριστιανικό στοιχείο παρόν στο ελληνικό κράτος. Το χρησιμοποίησε η νικήτρια πλευρά σε μια συμβιβαστική συσκευασία εθνικού μεγαλείου από το 1843. Αλλά το χρησιμοποίησε πρώτον επειδή δεν μπορούσε να το καταστρέψει και δεύτερον το χρησιμοποίησε σε εθνικό πλαίσιο (αφού πρώτα το απέκοψε από τον οικουμενισμό του) για να λύσει το Ανατολικό ζήτημα μέσω των εθνικών πολέμων που εδραιώθηκαν το 1870 και ξεκίνησαν ως προανάκρουσμα του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Αυτό το χριστιανικό στοιχείο λοιπόν που συνδυασμένο με την συμβιβαστική (αλλά ελλιπή) ιστορία του Παπαρρηγόπουλου και την προφορική παράδοση διέσωζε στον Έλληνα της Ελλάδας μια αίσθηση του οικουμενικού του μεγαλείου, αυτό είναι που επιδιώκεται σήμερα να εξαλειφθεί, αφού εκπλήρωσε τον λόγο ύπαρξής του και ο ελληνικός πολιτισμός ενσωματώθηκε (τυπικά) για πρώτη φορά στον δυτικό (1979, 2001).
Να λοιπόν τι όφειλαν να γνωρίσουν οι μαθητές της A΄ Λυκείου το 1998, δηλαδή τις παραμονές της ένταξης της Ελλάδας στο ευρώ. Εκφράστηκαν μέσα από ένα βιβλίο του “Παιδαγωγικού Ινστιτούτου” που χαλαρά συνδέεται με το (τότε) “Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων”. Το βιβλίο εκδίδεται από τον “Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων” που φέρει ως σήμα του το σύμβολο της παράλληλης Επανάστασης του 1821. Αυτής που εξέφραζαν ο Κάσελρεη, ο Κάνινγκ, ο Κοραής, ο Μαυροκορδάτος και ήταν αντίπαλη αυτής που δημιούργησαν ο τσάρος Αλέξανδρος, ο Καποδίστριας, ο Υψηλάντης, ο Κολοκοτρώνης. Αθηνά και κουκουβάγια εναντίον Φοίνικα. Ο Α. Λιάκος είναι εξοικειωμένος με την ερμηνεία των συμβόλων, όμως την ερμηνεία αυτή την εντάσσει στο γενικότερα ελλιπές και άκρως προβληματικό οπτικό πεδίο των Επαναστάσεων του 18ου και 19ου αιώνα που όλες επιδιώκουν την αποχριστιανοποίηση των κοινωνιών (βλ. άρθρο του 2001 “Ο Ηρακλής, οι Αμαζόνες και οι τραγανιστές βουκίτσες” όπου ερμηνεύει τον Ρήγα ως δημοκράτη Ιακωβίνο, που -ως εθνικιστής- δεν επιδιώκει μεν την επανάσταση του τρανσεξουαλισμού, του ερμαφροδιτισμού και της ισότητας των φύλων, αλλά ως μέτοχος της οθωμανικής κοινωνίας στην οποία συμπεριλαμβάνεται και ο “ελληνικός” πολιτισμός, ο Ρήγας υποστηρίζει για τον ιδιωτικό βίο μια σεξουαλική ζωή διαφορετική από αυτήν του χριστιανισμού. Κάθε συνειρμική αναφορά στον σημερινό gender equality ευρωαμερικανικό γάμο και το LGBTQ δυτικό δημοκρατικό γίγνεσθαι που αναφέραμε και στο προ-προηγούμενο είναι εντελώς συμπτωματική). Όπως όμως ο Α. Λιάκος αρνείται να διαβάσει το σύνολο των αναφορών του Κολοκοτρώνη στην Γαλλική Επανάσταση, όπως αρνείται να εντοπίσει την δίωξη και την δυσφήμηση του Κολοκοτρώνη από την libertine-τοκογλυφική-σοσιαλιστική Επιτροπή του Λονδίνου, όπως επιλεκτικά και παραμορφωτικά διαβάζει τον Ρήγα, αντίστοιχα πορεύεται στο μετά και προ Χριστού ελληνικό παρελθόν. Το βιβλίο του 1998 φέρει το σύμβολο του ΟΕΔΒ και του Υπουργείου Παιδείας και πολλοί πιστεύουν ότι η πολιτική του Α. Λιάκου έρχεται να ανατρέψει το Σύνταγμα του 2007, του 1844, του 1822. Όμως δεν είναι έτσι. Η πλευρά αυτή, με όχημα πλέον το ευρώ, έρχεται να εξελίξει (και όχι να ανατρέψει) όσα έγιναν από το 1822. Το ίδιο πλαστό παρελθόν που προέβαλλε η εκσυγχρονιστική πλευρά των Κοραή-Μαυροκορδάτου προβάλλει σήμερα και ο κομμουνιστικός κορμός των Λιάκου-Τσίπρα (Σημίτη). “Περιέργως” και αυτός ο κομμουνισμός προκρίνει τα δάνεια ως το μόνο μέσο της κοινωνικής ανάπτυξης. Το ίδιο σύμβολο που κοσμούσε τα βιβλία του ελληνικού σχολείου επί δεκαετίες χρησιμοποιούσε και η Εθνοσυνέλευση του 1822· αυτή που κατήργησε τα σύμβολα των Υψηλάντη-Καποδίστρια αντικαθιστώντας τα με τα σύμβολα της πλευράς Κοραή-Μαυροκορδάτου. Έχει και συνέχεια ο συμβολισμός;
Σύμβολα της Διοίκησης μεταξύ 1822-1829
Όταν το 1827 κατέφθασε στην Επανάσταση ο Κόχραν (ο πολυαναμενόμενος “Μεσσίας” της και απεσταλμένος των δανειστών, του Canning και του Bentham), πήγε στον Πειραιά, στο στρατόπεδο του -ζώντος ακόμη- Καραϊσκάκη και ζήτησε να απευθυνθεί στους στρατιώτες του. Στην τελετή που ακολούθησε, ο Σκώτος γραμματέας του Κόχραν, ο Εδουάρδος Μέισον μίλησε στα ελληνικά και εξήγησε τι ζητούσε ο βρετανός ναύαρχος σε σχέση με την σημαία που παρέδιδε στον στρατό του Καραϊσκάκη. Έταξε 1000 τάλληρα σε όποιον κατόρθωνε να διασπάσει την πολιορκία του Κιουταχή και να υψώσει τη σημαία στην Ακρόπολη. Η πράξη του ήταν αντίστοιχη της αλληλεγγύης που επιδεικνύουν σήμερα στην Ελλάδα το I.M.F και το E.S.M. Στόχος όσων μετέθεσαν τον Κόχραν από το Περού στην Ελλάδα ήταν να αποδώσουν τη Ρούμελη στους Οθωμανούς και να διαπραγματευτούν το θέμα της Πελοποννήσου από ευνοϊκή θέση σε σχέση με τον τσάρο Νικόλαο. Στόχος του Κόχραν ήταν να διασπάσει το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη και να επιβάλλει την αυτοκτονική (κατά μέτωπον) επίθεση εναντίον του Κιουταχή· πράγμα που έγινε αμέσως μετά την δολοφονία του Καραϊσκάκη. Αυτό που εδώ μας απασχολεί είναι γιατί δεν μπόρεσε να κρατηθεί ο ναύαρχος. Γιατί επέλεξε μια δική του σημαία και όχι την σημαία -έστω- της Επιδαύρου; Η σημαία του Κόχραν είχε χρώμα γαλάζιο και διαστάσεις 3 x 1,8 μέτρα. Στο κέντρο της υπήρχε μια άσπρη ρομβοειδής περιοχή διαστάσεων 1,2 x 1 μέτρο και μέσα σ’ αυτήν μια γκρίζα κουκουβάγια. Η ίδια κουκουβάγια αποτέλεσε του σήμα του αγγλικού κόμματος στην Επανάσταση που εκτόπισε το σύμβολο της Φιλικής Εταιρείας: τον φοίνικα. Ο φοίνικας, σύμβολο της αναγέννησης του ελληνισμού από την πτώση της Κωνσταντινούπολης, εμφανίζεται δημόσια ως σύμβολο της Επανάστασης την 24ηΦεβρουαρίου 1821 στο Ιάσιο, ενώ στον χώρο μεταξύ Πελοποννήσου και Μακεδονίας καταδιώκεται από την αντίπαλη δύναμη που κραδαίνει την Αθηνά με την κουκουβάγια. Τα τελευταία είναι τα σήματα των μυστικών εταιρειών που στον ελλαδικό χώρο έχουν επίκεντρο την Φιλόμουσο Εταιρεία της Αθήνας. Την Εταιρεία που ο Καποδίστριας ενσωματώνει και σύρει (κατά τον δυνατόν) προς το μέρος του Φοίνικα στο συνέδριο της Βιέννης (χρόνος τυπικής ίδρυσης της Εταιρείας των [άλλων] Φίλων των Μουσών, δηλαδή της Φιλικής Εταιρείας). Τα σύμβολα της Αθηνάς και της κουκουβάγιας είχε και η επιτροπή των λονδρέζικων δανείων (Φιλελληνικό κομιτάτο του Λονδίνου ή αλλιώς Φιλογραικική Επιτροπή δυσφήμησης και εξόντωσης της Επανάστασης του Φοίνικα).
Είπαμε αρκετά για να καταλήξουμε εδώ: Θα μπορούσε η Εταιρεία του Bentham να εξιστορήσει την επανάσταση του Υψηλάντη; Θα μπορούσε η κουκουβάγια να εξιστορήσει τον φοίνικα; Όσο αυτό είναι εφικτό, άλλο τόσο εφικτό είναι να εξιστορηθεί ο ελληνικός και ο δυτικός πολιτισμός από το σχολικό βιβλίο του Αντώνη Λιάκου.
Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη!
Τα μόνα σχόλια που σβήνω είναι οι ύβρεις.