ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΝΔΚ (Ναυτική Διοίκηση Κύπρου) ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

Περί Αλός

Από το βιβλίο: «Ίδρυση του Κυπριακού Ναυτικού

(1964-1966)». Επιμέλεια: Αντιναύαρχοι ΠΝ

Κ. Δημητριάδης – Γ. Δεμέστιχας, σελ. 48.

Διάθεση: Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ

Μετά την απόφαση του Μακάριου τον Σεπτέμβριο 1964 να αγοράσει από τη Σοβιετική Ένωση τις 6 Τ/Α άρχισε η άφιξη στην Κύπρο από την Ελλάδα ανωτέρου και κατωτέρου προσωπικού του ΠΝ το οποίο στη συνέχεια θα μετέβαινε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για την παραλαβή των σκαφών αυτών από τους Σοβιετικούς.

Το ΓΕΝ, λόγω προελεύσεως των Τορπιλακάτων, είχε σχεδιάσει να γίνει η παραλαβή και η αρχική επάνδρωσή τους με ανώτερο προσωπικό προερχόμενο κυρίως από εθελοντές εφέδρους εκ μονίμων, αλλά στη συνέχεια περιέλαβε και εν ενεργεία αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, καθώς και στρατεύσιμο προσωπικό.

Κατά την περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 1964 βελτιώθηκε η επικοινωνία του Θαλάμου Επιχειρήσεων της Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου (ΝΔΚ) με τα Ναυτικά Παρατηρητήρια με την εγκατάσταση νέου αυτόνομου συστήματος αναμετάδοσης και εφαρμόσθηκε κωδικοποιημένη επικοινωνία με εκπονηθέντα Κώδικα Αναφορών. Το σύστημα αυτό επεξετάθη αργότερα και χρησιμοποιείτο και από τα λοιπά υφιστάμενα κλιμάκια της ΝΔΚ, ενώ παρέμεινε ως εναλλακτική μέθοδος επικοινωνίας η υφισταμένη υποδομή του οργανισμού Τηλεπικοινωνιών Κύπρου. Επίσης δημιουργήθηκε μία κινητή μονάδα θαλάμου επιχειρήσεων εφοδιασμένη με τις απαραίτητες συσκευές η οποία και είχε την δυνατότητα να ρυμουλκήσει μία ηλεκτρογεννήτρια, με σκοπό την κατάλληλο ανάπτυξή της, εφόσον προέκυπτε τέτοια ανάγκη. Στην Κύπρο έφθασε επίσης (στις 7-10-64), ο έφεδρος Υποναύαρχος Γ. Καρβέλης ο οποίος στη συνέχεια μετέβη στην Αλεξάνδρεια για την παραλαβή εκ μέρους της Κυπριακής Κυβερνήσεως του συνόλου του πολεμικού υλικού που ο Μακάριος αγόρασε από τη Σοβιετική Ένωση. Τον Νοέμβριο του ’64 (10-11-64) αφίχθη στην Κύπρο ο Πλωτάρχης Γ. Δημητρόπουλος ΠΝ που ανέλαβε Ναυτικός Διοικητής Κύπρου (ΝΔΚ) και ο οποίος προηγουμένως επί επτάμηνο είχε συμμετάσχει στην Ελλάδα και την Κύπρο στη σχεδίαση και υλοποίηση των αποφάσεων για την άμυνα της Κύπρου και επωμίσθη το δύσκολο έργο της οργανώσεως του Κυπριακού Ναυτικού ξεκινώντας σχεδόν από μηδενική βάση. Από τα πρώτα μελήματα του ΝΔΚ ήταν η ανάπτυξη της απαραιτήτου επικοινωνιακής υποδομής για την αξιόπιστη αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ΝΔΚ – ΝΒ Χρυσούλης – Ν. Σταθμών – Ν. Κλιμακίων – Ν. Παρατηρητηρίων – Πλοίων ως και Πλοίων – Αεροσκαφών.

Η απόκτηση έξι Τορπιλακάτων στο εγγύτατο μέλλον από την Κύπρο σήμαινε ουσιαστικά τη δημιουργία Κυπριακού Ναυτικού που επέβαλε επειγόντως ανάπτυξη της ΝΔΚ ώστε να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση των νέων αυτών Μονάδων. Ένα έργο πραγματικά τεράστιο που έπρεπε να γίνει σε λίγο χρόνο αλλά δυστυχώς με ελάχιστα μέσα και προσωπικό. Η πρώτη βέβαια προτεραιότητα ήταν η δημιουργία της υπηρεσίας Διοικητικής Μέριμνας (Δ.Μ.) για την υποδοχή και την εν συνεχεία υποστήριξη των Τ/Α.

Η υπηρεσία αυτή δημιουργήθηκε στην περιοχή Μπογάζι κοντά στο λιμάνι Αμμοχώστου, με το όνομα «ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ» (ΝΒΧ) προς τιμήν του φονευθέντος Υπάρχου του Περιπολικού ΦΑΕΘΩΝ Σημαιοφόρου ΣΕΑ/Μ Π. Χρυσούλη. Από την τράπεζα Κύπρου είχε προηγηθεί η επίταξη της περιοχής αυτής όπου ευρίσκοντο εγκαταλελειμμένες κτιριακές εγκαταστάσεις και ευκολίες φορτώσεως υλικών σε πλοία παραβάλλοντα σε μικρή προβλήτα. Το όλο αυτό συγκρότημα ανήκε στο παρελθόν στον επιχειρηματία Μποδοσάκη.

Ναυτική Βάση "ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ". ΦΩΤΟ: www.army.gov.cy

Στις αρχές του ’65, η όλη δημιουργία και λειτουργία της Βάσης για την τεχνική υποστήριξη των Τ/Α ως και για την κάλυψη των πάσης φύσεως αναγκών της ΝΔΚ σε κατασκευές, συντήρηση και αποκατάσταση βλαβών των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών ήταν έργο του Υποπλοιάρχου (Μ) Ε. Ξενιτίδη που είχε αφιχθεί στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1964 και ανέλαβε καθήκοντα Διοικητού ΝΒΧ και Τεχνικού Διευθυντού.

Στις 17 Ιανουαρίου ’65 παρουσιάστηκαν στην Κύπρο ο εφ, εκ μονίμων Πλωτάρχης Α. Μιχαλόπουλος και ο Ανθυποπλοίαρχος Κ. Δημητριάδης. Η βοήθεια που πρόσφεραν στην ανάπτυξη της ΝΔΚ ήταν ουσιαστική και μάλιστα υπό την ασφυκτική πίεση των νέων απαιτήσεων που δημιουργούσαν οι έξι Τορπιλάκατοι, ένα όπλο άγνωστο μέχρι τότε στο Πολεμικό μας Ναυτικό.

Η μεταφορά του πλείστου των υλικών από την Αίγυπτο στην Κύπρο έγινε με τρία ταξίδια του M/S «ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΠΟΥΣΕΣ», που είχε μισθωθεί για το σκοπό αυτό. Η επιχείρηση μεταφοράς και εκφορτώσεως στο Μπογάζι περιελάμβανε μεταξύ άλλων:

• Ημερομηνίες απόπλου.
• Ακολουθητέα δρομολόγια.
• Κωδικοποιημένα σήματα κατά την διάρκεια το πλου.
• Ώρα κατάπλου και προστασία από θαλάσσης κατά τον χρόνο προσεγγίσεως στο Μπογάζι.
• Σήματα αναγνωρίσεως.
• Εκφόρτωση και μέτρα ασφαλείας κατά το χρόνο εκφορτώσεως.

Στις 22.00 της 28^ης Ιανουαρίου 1965 κατέπλευσε με το πρώτο του φορτίο στο Μπογάζι το M/S «ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΠΟΥΣΕΣ» Η εκφόρτωση των δύο πρώτων Τ/Α και των λοιπών υλικών έγινε κατά τον σχεδιασθέντα τρόπο και προτού ξημερώσει όλα είχαν τελειώσει. Οι δύο Τ/Α ευρίσκοντο στην προβλήτα της Ν. Βάσης σκεπασμένες με δίκτυα παραλλαγής και ο μεταφορέας μακριά από τον τόπο εκφόρτωσης.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1965 παρουσιάσθησαν στην Κύπρο οι Ανθυποπλοίαρχοι Ε. Καναβαριώτης, Α. Ναξάκης και στις 25 Φεβρουαρίου 1965 οι Αγγ. Χρυσικόπουλος και Γρ. Δεμέστιχας.

Εντός του Φεβρουαρίου έγιναν ακόμη δύο μεταφορές με το ΜΠΟΥΣΕΣ και ολοκληρώθηκε η μεταφορά του υλικού που αφορούσε το Ναυτικό. Το υλικό τούτο αποτελείτο από:

• 6 Τορπιλακάτους
• 35 Τορπίλες μάχης.
• 3 Τορπίλες γυμνασίων
• 3 Αεροσυμπιεστές
• Υλικά εγκατάστασης Συνεργείου Τορπιλών.
• 2 Φορεία τορπιλών.
• 2 Σταθμούς ασυρμάτου VHF μετά μονάδων τροφοδότησης.
• 1 Γερανοφόρο όχημα
• 1 Αυτοκίνητο μεταφοράς οπλιτών
• 180 τόνους καυσίμων
• Αμοιβό μηχανολογικό, ηλεκτρολογικό, ηλεκτρονικό, ναυτιλίας, ελέγχου βλαβών και πυροβολικού υλικό.
• 48.000 βλήματα των 14,5 χ/μ
• Υλικό στρατωνισμού των 6 Τ/Α.

Με την συνεργασία και βοήθεια των Ο.Υ.Κ. και των Κυβερνητών των Τ/Α και των πληρωμάτων τους εκαλύφθησαν με επιτυχία οι ακόλουθοι τομείς με τις υπάρχουσες τότε μικρές δυνατότητες:

• Ενδιαιτήσεις προσωπικού
• Ασφάλεια περιοχής Βάσης.
• Α/Α Άμυνα.
• Αποθήκευση τορπιλών, πυρομαχικών και λοιπών υλικών.
• Προετοιμασία και συντονισμός κινήσεων για την ταχεία εκφόρτωση των αφικνουμένων από την Αίγυπτο Τ/Α ως και των λοιπών υλικών του Σ.Ξ. και Π.Α.

Χάρις στις άοκνες προσπάθειες των αξιωματικών και του προσωπικού της ΝΒ Χρυσούλης, των Κυβερνητών και των πληρωμάτων, η ενεργοποίηση των Τ/Α επραγματοποιήθη σε απίστευτα μικρό χρονικό διάστημα και κερδήθηκε πολύτιμος χρόνος για την εξοικείωση των πληρωμάτων με τα νέα αυτά σκάφη και κυρίως με το τρίτο ζευγάρι (Τ/Α 5 και 6) με Κυβερνήτες του Ανθυπολποιάρχους Γ. Δεμέστιχα και Ε. Καναβαριώτη που οι ίδιοι και τα πληρώματά τους δεν είχαν μεταβεί στην Αίγυπτο. Το αποτέλεσμα ήταν οι Κυβερνήτες να αποκτήσουν την ικανότητα να χειρίζουν τα σκάφη τους με ανεση σε πολύ μικρό χρόνο από την εκφόρτωση τους στο Μπογάζι.

Αυτή η ικανότητα των Κυβερνητών να ενεργοποιούν πλήρως εντός 10-15 λεπτών τα σκάφη τους, επέτρεπε τον ταχύτατο απόπλου για κάθε επιχειρησιακή αποστολή ή προς τα σημεία διασποράς / αποκρύψεως, κινήσεις που γινόταν συχνότατα ανάλογα με τις πληροφορίες, είτε από την περιοχή Αμμοχώστου (Μπογάζι) είτε από άλλες περιοχές (π.χ. Κυρήνεια) και πάντοτε με οπλισμένες τις τορπίλες, με αποκορύφωμα την 13^η Μαρτίου 1965 όταν αναμενόταν ο βομβαρδισμός της ΝΒ Χρυσούλης που απέπλευσαν ταχύτατα υπό πλήρη ετοιμότητα στις θέσεις αποκρύψεως (περιοχή Ξυλοφάγου, σπηλιές Αγίας Νάπας). Οι περιοχές αυτές αποκρύψεως παρουσίαζαν μεγάλες δυσκολίες κατά την είσοδο και έξοδο των Τ/Α.

Συγκεκριμένα, το βράδυ της 12^ης προς 13^ης Μαρτίου επρόκειτο να αφιχθούν στο Μπογάζι τα βλήματα εδάφους / αέρος της Π.Α. όταν ελήφθη σήμα από το ΓΕΕΘΑ με κέιμενο: «Άμα την έω βομβαρδίζεται Ναυτική Βάση Μπογαζίου. Εκκενώσατε την περιοχή».

Διετάχθη ο άμεσος απόπλους των Τ/Α και η διασπορά των τορπιλών, πυρομαχικών, καυσίμων και λοιπών ευφλέκτων υλικών στο δάσος στο Τρίκωμο όπου θα εφρουρούντο. Λίγο πριν ξημερώσει η Ν. Βάση ευρίσκετο σε συναγερμό με τα πυροβόλα των 20 χ/μ έτοιμα προς δράση. Στη Βάση οι ομοχειρίες των OERLIKON ενισχύθηκαν με προσωπικό και πυρομαχικά, έτοιμες για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης αεροπορικής προσβολής. Σημειώνεται ότι ο ίδιος ο ΝΔΚ Πλωτάρχης Γ. Δημητρόπουλος και ο Υποδιοικητή της Βάσεως Ανθυποπλοίαρχος Α. Χρυσικόπουλος, εγκαίρως και προτού χαράξει, ήσαν παρόντες στο Νο 1 OERLIKON, του λιμανιού, απ’ όπου λόγω διαμορφώσεως του χώρου και του σημείου ανατολής του ηλίου ανεμένετο να πρωτοεμφανισθούν τα αεροσκάφη (Α/Φ), έτοιμοι να δώσουν την έναρξη του Α/Α πυρός.

Η Τ/Α P4 σε ασκήσεις. ΦΩΤΟ: www.army.gov.cy

Τελικά τίποτε δε συνέβη, η απειλή δεν πραγματοποιήθηκε, οι πύραυλοι δεν έφθασαν ποτέ και η ημέρα της 13^ης Μαρτίου κύλησε ήρεμα. Το μόνο που πετούσε στην ώρα του πάνω από την περιοχή ήταν το αεροσκάφος του ΟΗΕ.

Διερωτάται κανείς, μήπως οι πληροφοριοδότες του ΓΕΕΘΑ εσκεμμένα ήθελε να εκφοβήσει την ελληνική πλευρά για να μην εφοδιασθεί με τα βλήματα εδάφους / αέρος;  Είναι το πιθανότερο. Δεν θα πρέπει όμως να αποκλεισθεί τελείως το ενδεχόμενο ο βομβαρδισμός από τα τουρκικά Α/Φ να ματαιώθηκε όταν ο εντολοδόχος του πληροφοριοδότου ειδοποίησε την τουρκική πλευρά ότι δεν χρειάζεται επέμβαση αφού δεν επρόκειτο να καταπλεύσει το πλοίο με τους πυραύλους. Είναι μάλλον βέβαιο ότι παρά τα μέτρα που είχαν ληφθεί για την απόκρυψη της Ελληνικής Μεραρχίας, οι Αμερικανοί εγνώριζαν την ύπαρξή της στην Κύπρο. Η Μεραρχία αυτή αποτελούσε μια αποτρεπτική δύναμη για την Κύπρο με την Τουρκία όμως να διαθέτει απόλυτη κυριαρχία αέρος. Υπήρχε λοιπόν κάποια ισορροπία δυνάμεων, την οποία οι Αμερικανοί επιθυμούσαν για να μη διαταράσσετε η ΝΑ Πτέρυγα του ΝΑΤΟ σε περίπτωση ανοικτής συγκρούσεως Ελλάδος –Τουρκίας. Τα βλήματα όμως εδάφους/αέρος θα διετάρασσαν την ισορροπία αυτή υπέρ της Κύπρου και η Τουρκία δεν θα ηδύνατο πλέον να ενεργήσει στρατιωτικά κατά της νήσου με τα πλεονεκτήματα της αεροπορικής δυνάμεως της. Παράλληλα όμως το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ) αξιολογώντας τα βλήματα αυτά (SA-2), που είχαν επιλέξει οι Κυπριακές αρχές, αποφάνθηκε ότι ήσαν ακατάλληλα για την Αντιαεροπορική Άμυνα καθ’ όσον τα συστήματα κατευθύνσεως δεν εντόπιζαν στόχους κάτω των 1.500 ποδών και για την συντήρησή τους απαιτείτο η παρουσία Σοβιετικού τεχνικού προσωπικού[1].

Οι προηγηθείσες τον Αύγουστο του 1964 επιχειρήσεις της Εθνοφρουράς στα Κόκκινα, είχαν σκοπό να εξαλείψουν ένα προγεφύρωμα το οποίο θα ηδύνατο να χρησιμοποιηθεί από την Τουρκία στην περίπτωση στρατιωτικής της επεμβάσεως και γι’ αυτό επενέβησαν δυναμικά με την αεροπορική προσβολή. Μία νέα τουρκική αεροπορική προσβολή θα μπορορύσε να επαναληφθεί και στο Μπογάζι εφόσον διεπιστώνετο ότι οι δυνατότητες στρατιωτικής επεμβάσεως άρχισαν να μειώνονται με την απώλεια της πλήρους κυριαρχίας στον αέρα, εάν η Κύπρος ηύξανε τις αντιαεροπορικές της δυνατότητες με την παραλαβή των βλημάτων εδάφους – αέρος.

Οργάνωση και Διοίκηση ΝΔΚ

Η οργάνωση της αναπτυσσομένης Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου δύο περίπου μήνες από της αφίξεως των δύο πρώτων Τ/Α εμφανίζεται στο παρατιθέμενο διάγραμμα.

Στον Πλωτάρχη Α. Μιχαλόπουλο ανετέθησαν καθήκοντα Διοικητού της Διοικήσεως Σκαφών Παρακτίου Αμύνης (ΔΣΠΑ) στις 26-2-65.

Τα πλοία του Στολίσκου αυτού ήσαν οι 6 Τ/Α, το Περιπολικό ΛΕΒΕΝΤΗΣ (πρώην ΑΡΙΩΝ) και το Π/Κ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

Βασικές αρμοδιότητες και ευθύνες του ΔΣΠΑ ήταν:

• Οργάνωση, Διοίκηση και Εκπαίδευση των Τ/Α, ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν τις ακόλουθες αποστολές:

Α) σε συνεργασία με τους Σταθμούς Ρ/Ε ελέγχου των χωρικών υδάτων της Κύπρου από πλευράς παραβιάσεως οιασδήποτε μορφής.

Β)Προβολής αμφιβίου δυνάμεως επιχειρούσης να εισέλθει εμτός των χωρικών υδάτων της Κύπρου.

Γ) Προσβολής Πλοίων Επιφανείας ξένης δύναμης εντός του αγκυροβολίου τους.

• Διοίκηση και Εκπαίδευση των λοιπών πλοίων της ΝΔΚ ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν αποστολές περιπολιών και ελέγχου των χωρικών υδάτων με την συνεργασία των Σταθμών Ρ/Ε και να συμβάλουν στην εκπαίδευση των Τ/Α.
• Αξιοποίηση του Φρουρίου της Κυρηνείας για την δημιουργία εντός αυτού Ναυτικού Σταθμού προς παροχήν ευκολιών Δ.Μ. στα σκάφη του Κυπριακού Ναυτικού.
• Δημιουργία Ναυτικού Κλιμακίου στο Ξυλοφάγο και άλλους καταλλήλους λιμενίσκους προφυλασσομένους από δυσμενείς καιρικές συνθήκες, περιοχές για την διασπορά και απόκρυψη των Τ/Α καθώς επίσης και για την διασπορά τορπιλών, πυρομαχικών και λοιπών καυσίμων.

 http://perialos.blogspot.com/