Χαμένες ευκαιρίες για την Ελλάδα

του Γιώργου Πρεβελάκη,

Πολλοί Ευρωπαίοι άρχισαν να συμπονούν την Ελλάδα θεωρώντας

ότι πρόκειται για μία πένητα χώρα την οποία έπληξε η διεθνής κρίση. Ότι, δηλαδή, τα δεινά της οικονομίας οφείλονται στα θεμελιακά της χαρακτηριστικά, στα λεγόμενα «fundamentals». Ανάλογες απλουστευτικές αντιλήψεις επικρατούν και εντός. Αναζητούνται, επί παραδείγματι, διέξοδοι στην αξιοποίηση φυσικών πόρων, όπως τα υποθαλάσσια κοιτάσματα, ενώ αγνοούνται ή υποτιμούνται ή καταστρέφονται άλλες οικονομικές δυνατότητες, με άμεση απόδοση.

Η παγκοσμιοποίηση και η κοινωνία της πληροφορίας και της εικόνας, σε συνάρτηση με την ένταξη της Έλλάδας στην Ευρώπη, δημιούργησαν οικονομικά fundamentals τα οποία, υπό κατάλληλες πολιτικές συνθήκες, θα επέτρεπαν εκπληκτικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς. Τελείως αντίθετη παρουσιάζεται η κατάσταση ως προς τα πολιτικά fundamentals. Κατηγορούνται οι πολιτικοί συλλήβδην για την αδυναμία τους να διοικήσουν την χώρα. Μήπως, όμως, με τα θεμελιακά πολιτικά μας δεδομένα, πρόκειται, ούτως ή άλλως, για αδύνατη αποστολή;

Από την δημιουργία του ελληνικού κράτους, για λόγους που έχουν αναπτυχθεί αλλού, για τον λαό ο κύριος ρόλος της πολιτικής ηγεσίας, είναι …

να εξασφαλίζει πόρους έξωθεν, αξιοποιώντας το «χρέος της δύσης» και την γεωστρατηγική θέση της ελληνικής επικράτειας. Η συμβολική και γεωπολιτική αυτή πρόσοδος διανέμεται κατόπιν μέσω πελατειακού συστήματος, αφού παρακρατηθεί ένα σημαντικό τμήμα της από το αθηναϊκό κατεστημένο: «μαζί τα φάγαμε».

Ο εγγενής παρασιτικός χαρακτήρας της νεοελληνικής κοινωνίας αναβίωσε και ενισχύθηκε από το 1981, με τις νέες ευκαιρίες τις οποίες προσέφερε η ένταξη στην Ευρώπη. Το τότε κυβερνών κόμμα τις «αξιοποίησε» πλήρως, για την πολιτική του μακροημέρευση. Σήμερα, που ακόμη και οι διδάξαντες αδυνατούν να πληρώσουν την αποστολή αυτή, προβάλλεται ένας πολιτικός σχηματισμός, κύριο επιχείρημα του οποίου είναι ότι ο στόχος μπορεί να επιτευχτεί. Ο αρχηγός μάλλον αγνοεί ότι οι μέθοδοι τις οποίες ευαγγελίζεται μπορεί να αποδίδουν στην διαλελυμένη και διαβρωμένη Ελλάδα, θα προκαλέσουν όμως, βίαιες αντιδράσεις σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου συγκρούονται μεγάλα και αδίστακτα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα.

Ο παρασιτισμός αποτελεί εγγενές ελλαδικό χαρακτηριστικό, στο οποίου προσετέθη ένα δεύτερο στοιχείο, με καταλυτική λειτουργία και συνέπειες: η διάλυση της εκπαίδευσης, η κατάργηση της παιδείας. Ο επιβλαβής αυτός συνδυασμός δημιουργεί εκρηκτικό μείγμα.

Έχουν ήδη προκύψει δυο-τρεις «χαμένες γενεές», θύματα και θύτες της χώρας. Η παρακμή της εθνικής παιδείας τους έχει στερήσει τις αναγκαίες ικανότητες για να ανταποκριθούν στον ευρωπαϊκό και διεθνή ανταγωνισμό. Τα πτυχία τους έχουν ως ασφαλές αντίκρισμα τον, δια του πελατειακού συστήματος, διορισμό στο δημόσιο. Καθώς η διέξοδος αυτή εξαφανίζεται, συγκροτείται μια απεγνωσμένη μάζα η οποία δεν έχει τίποτε να ελπίσει και τίποτε να χάσει.

Η απόγνωση αυτή οδηγεί σε τυφλές, παράλογες και καταστροφικές αντιδράσεις. Πρόκειται για την δεύτερή όψη της εκπαιδευτικής κρίσης, για την οποία ευθύνεται και η «συντηρητική» παράταξη. Στο όνομα μιας βραχυπρόθεσμης χρησιμοθηρίας εγκαταλείφτηκαν η κλασική παιδεία, η ιστορική και γεωγραφική γνώση, η καλλιέργεια κριτικού πνεύματος, οι διανοητικές προϋποθέσεις για την διαμόρφωση υπευθύνων πολιτών. Η οργή και η απελπισία δεν βρίσκουν ορθολογική διέξοδο, καθώς απουσιάζουν τα πνευματικά εργαλεία για την επεξεργασία των συναισθημάτων. Η αριστερόθεν λογική της ήσσονος προσπάθειας και η δεξιόθεν αποκλειστική σύνδεση της παιδείας με την οικονομία κατασκεύασαν μια κρίσιμη εκλογική και πολιτική μάζα η οποία οδηγεί την χώρα και τον εαυτό της στον αφανισμό.

Αυτά τα fundamentals οφείλουν να απασχολήσουν τους υπευθύνους, Εντός και εκτός Ελλάδος -και όχι οι εξωπραγματικές θεωρήσεις περί οικονομικών αδιεξόδων. Είτε θα αντιμετωπιστούν με συντονισμένες, έσωθεν και έξωθεν, καλομελετημένες πολιτικές παρεμβάσεις, είτε η ιστορία θα δώσει την λύση αφ’ εαυτής, με μια βίαιη επώδυνη αφύπνιση για τις παραπλανημένες και αποπροσανατολισμένες χαμένες γενεές. Θα κλονιστούν τα αρνητικά πολιτικά fundamentals, θα ξεκινήσει ένας νέος κύκλος. Αλλά με τι ανθρώπινες και εθνικές απώλειες;

Οι πολιτικές δυνάμεις οφείλουν, βέβαια, να μάχονται για μια θετική προοπτική, αλλά και να προετοιμάζονται και για το χειρότερο. Χρειάζεται ενδελεχής προσπάθεια, ώστε η ευρωπαϊκή και η διεθνής κοινή γνώμη να αρχίσει να αντιμετωπίζει ως πιθανότητα έναν επερχόμενο κατακλυσμό.

*O Γεώργιος – Στυλιανός Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.

ΠΗΓΗ

UDemand