ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΙΠΟΤΑ...

ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΥΡΜΟΓΛΟΥ

Υπάρχει στις μέρες μας μια πρωτότυπη φιλοσοφία; Πρωτότυπο είναι αυτό που δεν εξαρτάται από ένα μοντέλο, αλλά είναι το ίδιο μοντέλο. Πρωτότυπο σε σχέση με τα παράγωγά του. Το κατεχόμενο έδαφος από το μοντέλο είναι τόσο πιο περιορισμένο, όσο είναι πολυάριθμα τα μοντέλα τα κρινούμενα πρωτότυπα σε σχέση με αυτό, αλλά είναι τόσο πιο ευρύ, όσο σπανίζουν τα πρωτότυπα γεγονότα. Νομίζω ότι υπάρχει στην "ιστορία" του πολιτισμού μας ένα υπερμοντέλο, για την ακρίβεια ένα πρωτότυπο σε σχέση με το οποίο, σιγά-σιγά όλα τα πρωτόνια του δυτικού πολιτισμού καταλήγουν να είναι παράγωγά του.

Πρόκειται για την πίστη, στους κόλπους της οποίας εκδηλώνονται όλα τα μεγάλα γεγονότα της Δύσης: Ο κλασικός πολιτισμός, ο Χριστιανισμός, οι διάφορες μορφές της οικονομικής οργάνωσης, νομικής, πολιτικής της ύπαρξης, η επιστήμη και η σύγχρονη κουλτούρα, η πλήρης ανάπτυξη της φιλοσοφικής σκέψης, η ευρωπαική τέχνη, η διαμόρφωση κοινού πνεύματος, ο πολιτισμός της τεχνικής. Με δύο λόγια: τόσο η παράδοση, όσο και η κριτική της παράδοσης στη Δύση. Αυτή η πίστη περιβάλλει ολόκληρο τον πλανήτη με την αντίληψη ότι τα πράγματα του κόσμου, αντικείμενα, γεγονότα, λειτουργίες, όψεις, ιδιότητες, εικόνες, θεωρίες, αισθητές φόρμες, είναι βυθισμένα στη ροή του γίγνεσθαι και του χρόνου, με τη γέννηση και το θάνατο και ότι είναι συνεπώς παλιά, τυχαία και εφήμερα.

Η ελληνική φιλοσοφία εννοεί τα πράγματα ως "όντα" και προυποθέτει το γίγνεσθαι τους σαν πέρασμα από το Τίποτα στο Είναι και από το Είναι στο Τίποτα. Είναι παλιά, τυχαία και εφήμερα, γιατί ακριβώς αποτελούν προσωρινούς φιλοξενούμενους του Είναι, πάντα εκτεθειμένο στην απειλή του Τίποτα και όλα τελικά παρασυρμένα στην εκμηδένισή τους. Την επίκληση της ελληνικής φιλοσοφίας στην πίστη υιοθέτησε η Δύση, κάνοντάς την να κυριαρχήσει πάνω σ' όλη τη γη. Πάνω στο υπόβαθρο αυτής της πίστης, ο πολιτισμός μας έχει σχεδιάσει την κυριαρχία του κόσμου.

Μπορεί να έχει ως δικαιολογία τον έλεγχο, την τροποποίηση, την παραγωγή, την καταστροφή των πραγμάτων, μόνον αν έχουν πίστη στο γεγονός ότι αυτά γίνονται, δηλαδή ότι μπορούν να λύσουν τους δεσμούς τους με το Είναι και το Τίποτα, ότι μπορούν να είναι και να μην είναι. Μπορούν να προσφερθούν να κάμψουν τα πράγματα και να ελέγξουν τις ταλαντώσεις τους, μόνο στο μέτρο που πιστεύουν ότι αυτά είναι εύκαμπτα, ταλαντούχα ανάμεσα στο Είναι και στο Τίποτα. Αν η θέληση της δύναμης είναι η θέληση να κυριαρχήσουν στον κόσμο. Η πρωτότυπη μορφή της θέλησης για δύναμη βρίσκεται ακριβώς στην πίστη για την ύπαρξη αυτού που μπορεί να κυριαρχηθεί, δηλαδή στη πίστη για την ύπαρξη του γίγνεσθαι. Ο πολιτισμός της τεχνικής είναι η πιο αυστηρή μορφή αυτής της πίστης.

Από την άλλη μεριά, η Δύση έχει μια "ιστορία", δίοτι πολλές είναι οι συνέπειες που μπορούν να συναχθούν από την πίστη στο γίγνεσθαι της πραγματικότητας. Η φιλοσοφική παράδοση από τους Ελληνες μέχρι τους νεότερους χρόνους, αναπτύσσει αυτό το μεγάλο θέμα: να γνωρίσουμε ότι η πραγματικότητα που γίνεται. Μπορεί να υπάρχει μόνο αν υπάρχει η πραγματικότητα αμετακίνητη, αιώνια, αναγκαία, η θεία πραγματικότητα. Μετά τον Hegel και κατά τρόπο όλο και περισσότερο συμπυκνωμένο, η σύγχρονη φιλοσοφία αναπτύσσει αντίθετα το ακόλουθο μεγάλο θέμα: Αν υπήρχε μια αμετακίμητη και θεία πραγματικότητα, το γίγνεσθαι του ανθρώπου δεν θα μπορούσε να υπάρξει ούτε και του κόσμου, φυσικά. Βέβαια, τα δύο θέματα είναι αντιθετικά. και στο μεταξύ, τόσο η φιλοσοφική παράδοση, όσο και η σύγχρονη φιλοσοφία εξελίσσονται πάνω σ' ένα κοινό έδαφος: Στην πίστη για την ύπαρξη του γίγνεσθαι.

Για τη μια όπως και για την άλλη του γίγνεσθαι, ο χρονικός χαρακτήρας, ιστορικός της παραγματικ΄τητας, είναι ολοφάνερος και αναμφισβήτητος. Είναι ακριβώς αυτό το ολοφάνερο που διαπιστώνουμε ότι σέβονται τόσο αυτοί που αποδέχονται, όσο και αυτοί που αρνούνται την αμετακίνητη πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι τα μεγαλοπρεπή σχήματα που εμφανίζονται στην πορεία της φιλοσοφικής σκέψης, είναι ασφαλώς πρωτότυπα, αλλά είναι κατά κάποιον τρόπο υποταγμένα, υποδεέστερα, αφού πρωτότυπο στην πρώτη σημασία είναι η ελληνική επίκληση για πίστη στην ύπαρξη της πραγματικ'οτητας που γίνεται.

Ο τρόπος κατά τον οποίο η τέτοια πραγματικότητα έγινε σιγά-σιγά κατανοητή, παρουσιάζει βέβαια ριζικούς μετασχηματισμούς. Είναι, κατ' αρχήν, κάποιο πράγμα ανεξάρτητο από τη σκέψη μας. Κατόπιν συμπίπτει με την ίδια τη σκέψη και σήμερα είναι πολύ διαδομένη η πεποίθηση ότι η πραγματικότητα που γίνεται, ιστορικά, χρονικά απαρτίζεται από το παιχνίδι της γλώσσας. Αλλά σε όλες τις περιπτώσεις το γίγνεσθαι νοείται σαν μια είσοδος στο Είναι, έξοδος δε από το Τίποτα. Εν πάση περιπτώσει όμως, οι ελληνικές κατηγορίες του Είναι και του Τίποτα, έχουν ένα βάρος αποφασιστικό, πράγμα που συχνά οι φιλόσοφοι δεν το διακρίνουν και οι επιστήμονες ακόμα λιγότερο...

Αυθεντική και ριζικά πρωτότυπη σκέψη είναι αυτή που θέτει υπό κρίση την πίστη στην οποία αναπτύσσεται όλος ο δυτικός πολιτισμός. Η σκέψη που, πριν απ' όλα, ανακαλύπτει το κοινό έδαφος της παράοσης και της κριτικής της παράδοσης. Να θέτεις υπό κρίση τη πίστη, δεν σημαίνει πως επιβεβαιώνεις ότι το θέαμα του κόσμου είναι χωρίς παραλλαγές, αλλά ότι η παραλλαγή, το γίγνεσθαι, έχουν μια σημασία απείρως διαφορετική από εκείνην προς την οποία είμαστε συνηθισμένοι εδώ και χιλιετηρίδες.

Φαίνεται, τελικά, ότι υπάρχει μια παράδοξη σημασία του γίγνεσθαι. Τα γεγονότα του κόσμου είναι η εμφάνιση και η εξαφάνιση των αιώνιων (κάθε πράγμα είναι ένα αιώνιο). Το γίγνεσθαι είναι αδιανόητο αν δεν νοείται ως γίγνεσθαι (εμφάνιση-εξαφάνιση) του αιώνιου...

ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΥΡΜΟΓΛΟΥ

Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post