Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΣΠΑΝΙΕΣ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

Περί Αλός

Ιωάννα Μπερμπίλη

Αρχαιολόγος

Απόσπασμα από το άρθρο «Η Ναυμαχία του

Ναβαρίνου» το οποίο δημοσιεύθηκε στο

Περιοδικό  «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ της Ναυτικής

Ιστορίας», τεύχος 38, σελ. 12, ΙΑΝ–ΜΑΡ 2002,

έκδ. ΝΜΕ. Αναδημοσίευση στο Περί Αλός

με την έγκριση του ΝΜΕ.



EIK 1. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle (λεπτ.)
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Με  την βοήθεια των εξαίρετων και λεπτομερών σχεδίων του George Philip Reinagle, θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε μια «κλεφτή» ματιά πίσω στο χρόνο, να δούμε πως εξελίχθηκε η καταπληκτική αυτή ναυμαχία.

ΕΙΚ 1-2

Ο σπινθήρας άναψε όταν η αγγλική φρεγάτα DARTMOUTH που είχε αγκυροβολήσει στην νοτιοανατολική γωνία του κόλπου, προς το τέρμα της εχθρικής γραμμής, αντιλήφθηκε πως ένα τουρκικό πυρπολικό που βρίσκονταν πολύ κοντά του ετοιμαζόταν για ανάφλεξη από το πλήρωμά του. Η αγγλική φρεγάτα στέλνει αμέσως λέμβο με επικεφαλής έναν υποπλοίαρχο, για να συστήσει στο τουρκικό πλήρωμα να απομακρύνει το πυρπολικό αλλά και να τους επιβεβαιώσει τις μη εχθρικές τους προθέσεις. Καθώς η αγγλική λέμβος προσέγγιζε το πυρπολικό, το πλήρωμά του, που είχε ήδη επιβιβαστεί σε βάρκα για να κατευθυνθεί προς την ακτή, άνοιξε πυρ εναντίον της. Το DARTMOUTH τότε άρχισε να πυροβολεί για να καλύψει την υποχώρηση της λέμβου. Τότε, σχεδόν ταυτόχρονα, ρίχθηκαν δύο βολές από την αιγυπτιακή φρεγάτα ISBANIA που ήταν αγκυροβολημένη κοντά στην ακτή. Την μία από τις βολές δέχτηκε η γαλλική ναυαρχίδα SYRENE, που μόλις είχε καταφθάσει στον όρμο. Το αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθεί ένας ναύτης. Ο Δεριγνύ υπήρξε μάρτυρας του επεισοδίου με την λέμβο του DARTMOUTH και δεν καθυστέρησε να εμπλακεί ενεργά στην σύρραξη. Το SYRENE ξεκίνησε μια θανάσιμη μονομαχία με την ISBANIA που ήταν αγκυροβολημένη κοντά του. Το γαλλικό πλοίο βρισκόταν σε δεινή θέση καθώς ακόμα δεν είχε προλάβει μα αγκυροβολήσει. Μετά από σκληρή μάχη 1 και μισής ώρας, κοντά στα μέσα του απογεύματος, το ISBANIA παραδόθηκε στις φλόγες.

EIK 2. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle.
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Τα πλοία του γαλλικού στόλου που έπονταν της ναυαρχίδας SCIPION και ISBANIA εισέρχονταν στον όρμο, ενώ η ναυμαχία είχε ξεκινήσει. Το SCIPION είχε κατεβάσει τα πανιά πρώρα καθυστερώντας την είσοδό τους. Το SCIPION ήταν απασχολημένο με τα αιγυπτιακά πυροβολεία απέναντί του, τις αιγυπτιακές φρεγάτες στα πλευρά του και κινδύνευε άμεσα από ένα πυρπολικό, το οποίο σύμφωνα με την περιγραφή του πλοιάρχου Μιλιού κόντεψε να ανατινάξει το SCIPION στον αέρα. Το TRIDENT στέλνει μια μικρή λέμβο, η οποία ρυμουλκεί το πυρπολικό μακρυά από το SCIPION. Προς βοήθεια έσπευσαν και ορισμένα μεγαλύτερα αγγλικά πλοία τα DARTMOUTH, ROSE και PHILOMEL, τα οποία έριξαν σχοινιά για να ρυμουλκήσουν το πυρπολικό μακριά από το  SCIPION. Όταν το πυρπολικό απομακρύνθηκε ανέλαβαν να το βυθίσουν με κανονιές οι γαλλικές ημιολίες ALCYONE και DAPHNE. Μετά από αυτό το επεισόδιο, το SCIPION μαζί με το TRIDENT επιδόθηκαν στην εξουδετέρωση των αιγυπτιακών πλοίων που τα περιέβαλαν. Όταν το SYRENE απαλλάχθηκε από το ISBANIA, τα τρία γαλλικά πλοία έλεγχαν τα πυροβόλα του φρουρίου του Παλιού Ναβαρίνου, στον ανατολικό βραχίονα του λιμανιού.

EIK 3. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle (λεπτ.)
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΙΚ. 3 –4.

Η ναυαρχίδα του αγγλικού στόλου ASIA, σύμφωνα με το σχέδιο του Κόδριγκτον, εισέρχεται ασφαλώς στον κόλπο του Ναβαρίνου και αγκυροβολεί απέναντι από το WARRIOR την ναυαρχίδα του Μωχαρέμ Μπέη, αρχηγού του αιγυπτιακού στόλου και την τουρκική ναυαρχίδα του Καπετάν Μπέη. Σχεδόν ταυτόχρονα με το επεισόδιο του DARTMOUTH, το τουρκικό πλοίο άνοιξε πυρ εναντίον  του ASIA. Αντίθετα, ο Αιγύπτιος ναύαρχος έστειλε απεσταλμένος στον Κόδριγκτον για να τον διαβεβαιώσει για την ουδετερότητά του. Το αποτέλεσμα ήταν το ASIA να μπορέσει να συγκεντρώσει το πυρ εναντίον της τουρκικής ναυαρχίδας από την οποία πολύ σύντομα απαλλάχθηκε. Στη συνέχεια ο Κόδριγκτον για να επιβεβαιώσει του ουδετερότητα του Μωχαρέμ Μπέη, στέλνει στο WARRIOR έναν Άγγλο αξιωματικό μαζί με έναν Έλληνα διερμηνέα, τον Πέτρο Μικέλη. Ο τελευταίος καθώς ανέβαινε στο πλοίο πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από κάποιον Αιγύπτιο αξιωματικό. Ο θάνατός του είχε ως αποτέλεσμα να εμπλακεί σε μονομαχία το ASIA με το WARRIOR. Ύστερα από είκοσι λεπτά, το τελευταίο αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί στην ακτή  σωστό φλεγόμενο ερείπιο. Ο Μωχαρέμ Μπέης κατόρθωσε να σωθεί.

EIK 4. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle (λεπτ.)
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Το αγγλικό GENOA είχε αγκυροβολήσει ανάμεσα στην αγγλική και τουρκική ναυαρχίδα, προσφέροντας σημαντική βοήθεια στο  ASIA, καθώς δέχτηκε μεγάλο μέρος των τουρκικών πυρών που προορίζονταν για την αγγλική ναυαρχίδα. Από βολή του GENOA ανατινάχθηκε τελικά το πλοίο του Καπετάν Μπέη. Επιπλέον είχε να αντιμετωπίσει μία φρεγάτα των 76 πυροβόλων και δύο πλοία της γραμμής. Αυτό το πλοίο του αγγλικού στόλου είχε τις περισσότερες απώλειες, 26 νεκρούς συμπεριλαμβανομένου και του πλοιάρχου του Μπάθαρστ.

Σημαντική βοήθεια στο ASIA προσέφερε κι ένα μικρό πλοίο, το κότερο HIND, το οποίο με πρωτοβουλία του πλοιάρχου του στάθηκε δίπλα στην ναυαρχίδα απέναντι από τα κανόνια του WARRIOR. Έτσι το HIND κέρδισε τον τίτλο του «κότερου της γραμμής».

ΕΙΚ. 5-8.

Το ALBION, πλοίο του αγγλικού στόλου, σύμφωνα με το σχέδιο του Άγγλου Ναυάρχου, είχε εισχωρήσει βαθύτερα από τα υπόλοιπα πλοία στον λιμένα του Ναβαρίνου. Μόλις άρχισαν οι εχθροπραξίες βρέθηκε αντιμέτωπο με μία τουρκική φρεγάτα, την οποία, αφού σφυροκόπησε με τα κανόνια του, την κατέλαβε με άγημα εμβολής και την κατέκαυσε. Το ALBION εκτέθηκε σε σοβαρό κίνδυνο καθώς βρέθηκε στο μέσο πυρός τριών πλοίων γραμμής. Σώθηκε από την καταστροφή εξαιτίας της ανικανότητας των αντιπάλων της, αλλά και της έγκαιρης άφιξης του γαλλικού BRESLAU, το οποίο συνέβαλε ουσιαστικά στην επιτυχή καταστροφή των τριών αντιπάλων. Το BRESLAU, ήταν το τρίτο στη σειρά γαλλικό πλοίο της γραμμής που εισήλθε στον κόλπο του Ναβαρίνου. Μετά τη μάχη που έδωσε το SCIPION με την βοήθεια του TRIDENT (βλ. εικ. 1-2), ο Πλοίαρχος του BRESLAU, εφόσον είδε ότι τα πλοία του στόλου του είχαν διαφύγει τον κίνδυνο, πήρε την πρωτοβουλία να προχωρήσει πιο βαθιά στο λιμάνι και να πάρει θέση ανάμεσα στο ALBION και στο σημείο όπου προορίζονταν να σταθμεύσει η ρωσική ναυαρχίδα AZOFF, προχωρώντας έτσι βαθύτερα απ’ όλα τα συμμαχικά πλοία στον όρμο. Η πρωτοβουλία αυτή του Γάλλου Πλοιάρχου Μπρετονιέρ στάθηκε σωτήρια για τα συμμαχικά πλοία. Το BRESLAU συνέβαλε στην καταστροφή ενός πλοίου γραμμής 74 πυροβόλων και τεσσάρων φρεγατών.

EIK 5 - 6. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ο ρωσικός στόλος εισήλθε τελευταίος στο Ναβαρίνο για να καταλάβει τις προκαθορισμένες θέσεις του. Το AZOFF, η ναυαρχίδα, αγκυροβόλησε στη κορυφή του πετάλου, ενώ τα HANHOUT, EZEKIEL και ALEXANDER NIEWSKY, που ακολουθούσαν διατάχθηκαν απέναντι από τα τουρκο-αιγυπτιακά πλοία της δυτικής πλευράς της παράταξης. Την διοίκηση αυτής της πτέρυγας είχε ο Τούρκος διοικητής Ταχήρ Πασάς, ο οποίος επέβαινε σε μία φρεγάτα των 60 πυροβόλων.

Καθώς η συμπλοκή είχε ήδη γενικευθεί, τα ρωσικά πλοία βρέθηκαν εκτεθειμένα στα πυρά από την πρώτη στιγμή της αφίξεώς τους. Ο ίδιος ο Χέυδεν στην αναφορά του για την ναυμαχία σημειώνει πόσο βοηθήθηκε από το BRESLAU, το οποίο δέχθηκε μέρος των πυρών, ωσότου τα ρωσικά πλοία να μπορέσουν να λάβουν τις θέσεις τους. Το AZOFF αντιμετώπισε 5 τουρκικά πλοία, βύθισε δύο μεγάλες φρεγάτες και μία κορβέτα, κατέστρεψε τους ιστούς ενός πλοίου των 60 πυροβόλων, το οποίο τελικά έπεσε σε ξέρα και ανατινάχτηκε. Επίσης κατέστρεψε την δίκροτη φρεγάτα που επέβαινε ο Ταχήρ Πασάς. Η φρεγάτα κάηκε και από τα 600 μέλη του πληρώματος της, οι 500 σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν. Το AZOFF είχε τις βαρύτερες απώλειες από όλα τα συμμαχικά πλοία.

EIK 7 - 8. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle.
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Από το ρωσικό πλοίο της γραμμής HANHOUT υπάρχει μία αφήγηση για θαύμα. Το πλοίο κατέστρεψε ένα τουρκικό πυρπολικό. Προτού καν το τελευταίο βυθιστεί, είδαν οι ναύτες του HANHOUT στην επιφάνεια του νερού να επιπλέει εικόνα της Παναγίας, σημάδι της νίκης των Χριστιανών εναντίον των απίστων. Ενώ οι μάχη εμαίνετο, ένας Ρώσος ναύτης βούτηξε στη θάλασσα και άρχισε να κολυμπά προς την εικόνα.

EIK 9. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle.
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εικ. 9-11

Τα πλοία CAMBIAN, GLASGOW, TALBOT και ARMIDE, δηλαδή τρεις αγγλικές φρεγάτες και μία γαλλική, προορίζονταν να λάβουν θέσεις ενάντια στη δυτική πτέρυγα της οθωμανικής πλευράς, δίπλα στις ρωσικές φρεγάτες PROVORNYI, CONSTANTIN, CASTOR και HELENE. Τα CAMBRIAN και GLASGOW έφθασαν καθυστερημένα στο Ναβαρίνο, καθώς βρίσκονταν στην Καλαμάτα για αποστολή. Έτσι το βάρος έπεσε στα TALBOT και ARMIDE, που σχεδόν χωρίς καμία υποστήριξη, πριν φθάσουν οι ρωσικές φρεγάτες, είχαν να αντιμετωπίσουν τα πυροβολεία της Σφακτηρίας και της τουρκικές φρεγάτες της δεξιάς πτέρυγας.

EIK 10. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle (λεπτ.)
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Αρχικά, η συνεργασία των δύο πλοίων αμαυρώθηκε καθώς αντάλλαξαν κατά λάθος βολές μεταξύ τους. Στη συνέχεια όμως φαίνεται πως συνεργάστηκαν περίφημα, καθώς μαρτυρείται πως σε κάποια στιγμή το πλήρωμα του TALBOT απευθύνει επευφημίες στο ARMIDE για τις πετυχημένες του βολές.
http://perialos.blogspot.com/2012/04/blog-post_29.html

EIK 11. Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Λιθογραφία George Philip Reinagle.
ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα σχέδια εκτελέστηκαν από τον Άγγλο ζωγράφο George Philip Reinagle, ο οποίος υπήρξε επιβάτης του βρετανικού πλοίου Mosquito που συμμετείχε στην ναυμαχία και συνεπώς αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

-          Δ.Γ. Φωκά, Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Έκδ. Ναυτικής Επιθεωρήσεως 1927,

-          C.M. Woodhouse, The Battle of Navarino, London 1965

-          Μ.Γ. Σίμψας, ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ, Αθήναι 1974.

-          Γ. Κρέμου, «Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου σταθμός στην ναυτική ιστορία», στο Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Αφιέρωμα στην επέτειο των 160 χρόνων 1827 – 1987, εκδ. Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. Αθήνα 1987, σ. 5–16.

-          Σ.Ι. Νικολάου, «Η διπλωματική και πολιτική σημασία της ναυμαχίας του Ναβαρίνου» στο Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Αφιέρωμα στην επέτειο των 160 χρόνων 1827 – 1987, εκδ. Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. Αθήνα 1987, σ. 17–34.

-          Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών 1975, τ. ΙΒ’, σ. 466 –469.