Προμήθεια Οπλικών Συστημάτων

Αξιολόγηση, επιλογή, αντισταθμιστικά ωφελήματα και το ευρωπαϊκό πλαίσιο

Περί Αλός

Tου Aρχιπλοιάρχου ε.α. Παναγιώτη Γ. Aλούρδα ΠN

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»,

τεύχος 573, σελ. 87, Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος 2010,

εκδόσεις ΥΙΝ/ΓΕΝ, σελ. 79-85.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση της ΝΕ.

 

« … είναι πρακτικά το ίδιο είτε έχεις ένοπλες δυνάμεις με

ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό είτε δεν έχεις καθόλου.»

 

Από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000.

Παναγιώτης Κονδύλης

 

« Η ίδια ποσότητα και ποιότητα του υλικού έχει σε κάθε χώρα

διαφορετική αξία, η οποία καθορίζεται από το τεχνολογικό

επίπεδο της χώρας. »

Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Παναγιώτης Κονδύλης

 

EXOCET MM40 BLOCK 3. ΦΩΤΟ: http://www.mbda-systems.com

 

Πρόλογος

Η προμήθεια (procurement) αμυντικού υλικού (defencemateriel) είναι μία εξαιρετικά πολύπλοκη, χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται ορισμένες απόψεις και στοιχεία με σκοπό την επισήμανση των βασικών παραμέτρων του προβλήματος.

 

Εισαγωγή

Τα αμυντικά υλικά κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την επικινδυνότητα (risk) της προμήθειας. Αν και οι διαδικασίες και τα κριτήρια κατηγοριοποίησης των αμυντικών υλικών εκφεύγουν των ορίων της παρούσας εργασίας, θεωρούμε ότι τουλάχιστον τρεις κατηγορίες απαιτούνται για να περιλάβουν το σύνολο των υλικών (χαμηλής, μεσαίας και υψηλής επικινδυνότητας). Οι διαδικασίες αξιολόγησης και επιλογής δεν μπορεί να είναι οι ίδιες για όλα τα αμυντικά υλικά.

Η παρούσα εργασία αναφέρεται κυρίως στα μείζονα οπλικά συστήματα (πλοία, αεροπλάνα, άρματα μάχης κ.λπ.) και υποσυστήματα (κατευθυνόμενα βλήματα, συστήματα διευθύνσεως βολής κ.λπ.) για τα οποία δεν υπάρχει ολοκληρωμένη δυνατότητα ανάπτυξης (development), τεχνολογικής σχεδίασης (engineering design) και κατασκευής (production) στην Ελλάδα. Τα συστήματα αυτά ανήκουν ως επί το πλείστον στην κατηγορία υψηλής επικινδυνότητας.

Πρέπει να τονισθεί ότι η επικινδυνότητα είναι μέγιστη στην περίπτωση των πολεμικών πλοίων, διότι το πολεμικό πλοίο είναι το πλέον πολύπλοκο, το πλέον ακριβό και το μόνο οπλικό σύστημα το οποίο κατασκευάζεται σε μικρούςσχετικά αριθμούς και χωρίς πρωτότυπο. Σε αντίθεση για τα αεροπλάνα, τα άρματα μάχης και άλλα συστήματα κατασκευάζονται πολλές φορές και περισσότερα του ενός πρωτότυπα τα οποία υφίστανται και καταστροφικούς ελέγχους, πριν από το στάδιο της μαζικής παραγωγής. Το πρώτο πλοίο μίας κλάσης θα επιτύχει τις προβλεπόμενες επιδόσεις του μόνο όταν η ανάπτυξη και η τεχνολογική σχεδίασή του στηριχθεί σε εκτεταμένη μοντελοποίηση τόσο φυσική όσο και με τη βοήθεια λογισμικού. Εάν το πρώτο πλοίο δεν επιτύχει τις επιδόσεις του, τα επόμενα πλοία θα ακολουθήσουν με τα ίδια προβλήματα και το Π.Ν. θα ζημιωθεί επιχειρησιακά και οικονομικά.

Στην ελεύθερη αγορά όπου λειτουργεί ο πλήρης και ανοικτός ανταγωνισμός, ο αγοραστής έχει να επιλέξει από ένα μεγάλο αριθμό προϊόντων που το κάθε ένα είναι πλήρες υποκατάστατο του άλλου. Αντιθέτως για τα οπλικά συστήματα η επιλογή γίνεται από ένα μικρό αριθμό συστημάτων που το κάθε ένα είναι παρόμοιο υποκατάστατο (close substitute) του άλλου. Δύο ή περισσότερα οπλικά συστήματα είναι παρόμοια υποκατάστατα όταν έχουν τη δυνατότητα να εκτελέσουν την ίδια ή παρόμοια αποστολή και έχουν παρόμοιες επιδόσεις.

Παράμετροι αξιολόγησης

Της αξιολόγησης προηγείται το στάδιο του καθορισμού των αναγκών της αποστολής (mission needs) που πρέπει να φέρει σε πέρας το οπλικό σύστημα σε συνάρτηση με τις απειλές (threats) παρούσες αλλά και προβλεπόμενες. Οι ανάγκες της αποστολής μέσα από μία επαναληπτική μελετητική διεργασία μεταφράζονται σε συγκεκριμένες απαιτήσεις (requirements) οι οποίες τελικά εκτεχνικεύονται και παίρνουν τη μορφή των τεχνικών προδιαγραφών.

Στις χώρες όπου παράγονται τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα η αξιολόγηση (evaluation) έχει σκοπό τον καθορισμό ή την εύρεση του οπλικού συστήματος με το βέλτιστο συνδυασμό επιδόσεων (performance) και ολικούκόστους κύκλου ζωής (life cycle cost).

Με τον όρο επιδόσεις εννοούμε το σύνολο των επιχειρησιακών και λειτουργικών χαρακτηριστικών του συστήματος που θεωρούνται σημαντικά για την εκτέλεση της αποστολής του.

Ορισμένα λειτουργικά χαρακτηριστικά του συστήματος δεν περιλαμβάνονται στις επιδόσεις προς αξιολόγηση (π.χ. αριθμός στροφών κυρίων αξόνων ενός πολεμικού πλοίου), ενώ ορισμένα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά αν και δεν είναι επιδόσεις πιθανόν να αξιολογούνται (π.χ. υλικό κατασκευής).

Το ολικό κόστος κύκλου ζωής ενός συστήματος αποτελείται από το κόστος πρόσκτησης, το κόστος λειτουργίας και υποστήριξης και το κόστος απόσυρσης.

Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης η υποστήριξη και αναβάθμιση του συστήματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής του (through life support and upgrade) και η ελαχιστοποίηση της επικινδυνότητας. Ειδικά για τα συστήματα που έχουν την μέγιστη ωφέλιμη ζωή –δηλαδή τα πολεμικά πλοία με ωφέλιμη ζωή από τριάντα μέχρι σαράντα χρόνια, αναλόγως του τύπου– η υποστήριξη και αναβάθμιση του συστήματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής του είναι απαραίτητη και υψίστης σημασίας.

Στις χώρες που δεν παράγονται τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα ή που βρίσκονται στο κατώφλι μονάχα της παραγωγής τους, όπως η Ελλάδα, εκτός από τους ανωτέρω κυρίους παράγοντες, λαμβάνονται υπόψη και άλλοι όπως η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας (transfer of technology and know how) και η εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή (domestic industrial participation). Επίσης οι παράγοντες όπως η ελαχιστοποίηση της επικινδυνότητας και η υποστήριξη και αναβάθμιση του συστήματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, προφανώς αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα. Προφανής είναι επίσης και η αλληλοεπίδρασή τους καθόσον η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας διευκολύνει την υποστήριξη και επαυξάνει την αποτελεσματικότητα (effectiveness) και την απόδοση (efficiency) του οπλικού συστήματος οι οποίες φθάνουν στον ύψιστο βαθμό μόνο στην χώρα παραγωγής του.

Η ίδια ποσότητα και ποιότητα του υλικού έχει σε κάθε χώρα διαφορετική αξία, η οποία καθορίζεται από το τεχνολογικό επίπεδο της χώρας.

Ένας άλλος ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας είναι κατά πόσο το συγκεκριμένο οπλικό σύστημα έχει ενσωματωθεί στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας παραγωγής του ή έχει παραχθεί μόνο για εξαγωγή (only for export). Ο παράγοντας αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός δεδομένων των διαδικασιών προμηθείας οπλικών συστημάτων στην Ελλάδα όπου ένα σχεδόν μηδενικό ποσό διατίθεται για έρευνα, ανάπτυξη, τεχνολογική σχεδίαση και ελέγχους. Σε πολλές χώρες, η μη ενσωμάτωση του συστήματος στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας παραγωγής του, αποτελεί λόγο απόρριψης του συστήματος κατά την αξιολόγηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις η θέση αυτή δικαιολογείται.

Εδώ για διευκρινιστικούς λόγους απαιτείται μία μικρή παρέκβαση. Η ανάπτυξη και η τεχνολογική σχεδίαση του συστήματος περιλαμβάνουν και τις τεχνικές προδιαγραφές (technical specifications). Αναπόσπαστο τμήμα κάθε τεχνικής προδιαγραφής είναι οι διαδικασίες επιβεβαίωσης (verification) και επαλήθευσης (validation) των επιδόσεων του συστήματος. Είναι ευνόητο ότι μόνο ο σχεδιαστής/κατασκευαστής του οπλικού συστήματος μπορεί να εκπονήσει πλήρεις διαδικασίες επιβεβαίωσης και επαλήθευσης των επιδόσεών του. Σε αντίθετη περίπτωση για να εξασφαλισθεί αυτό απαιτείται μία σημαντικήυποδομή σε έρευνα, ανάπτυξη και τεχνολογική σχεδίαση στο συγκεκριμένο πεδίο. Θα ήταν παράλειψη να μην σημειωθεί ότι πρέπει κάποτε να απαληφθεί από τα επίσημα έγγραφα η χρήση του μη δόκιμου όρου «τεχνική περιγραφή», ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στη διεθνώς χρησιμοποιούμενη τεχνική ορολογία. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/81/ΕΚ, στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή η εκπόνηση τεχνικών προδιαγραφών, προβλέπει την συμπερίληψη στην προκήρυξη ενός περιγραφικού εγγράφου (descriptive document) με τις ανάγκες και απαιτήσεις του αγοραστή.

 

Οι πολιτικοί λόγοι, όπως οι διακρατικές σχέσεις, οι συμμαχίες και οι στρατηγικές προτεραιότητες, διαδραματίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην επιλογή ενός οπλικού συστήματος. Άλλωστε από την πλευρά των χωρών όπου παράγονται τα τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα, οι καλές διακρατικές σχέσεις και οι στρατηγικές συμμαχίες επιβεβαιώνονται με τη δυνατότητα αποδέσμευσης (releaseability) των πλέον προηγμένων/αποτελεσματικών οπλικών συστημάτων. Η άρνηση αποδέσμευσης (υψηλής) τεχνολογίας (technology denial) αποτελεί πολιτικό όπλο. Η παράμετρος αυτή είναι υψίστης σημασίας, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά και γίνεται ακόμη πιο σημαντική λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας καθ’ όσον η αποδέσμευση ενός συστήματος δεν συνεπάγεται την αποδέσμευση της επόμενης βελτιωμένης τροποποίησης του.

Η πολιτική διάσταση συνδέεται άμεσα και με την ασφάλεια του εφοδιασμού και την ασφάλεια των πληροφοριών (security of supply – security of information). Χαρακτηριστικό παράδειγμα ασφαλείας του εφοδιασμού και των πληροφοριών είναι η περίπτωση των κατευθυνομένων βλημάτων Exocet AM-39 κατά τη διάρκεια του πολέμου των Falklands (όρα ΕΔΩ).

Οι συμβάσεις προμήθειας αμυντικού υλικού πρέπει να περιλαμβάνουν ρήτρες επί των θεμάτων της ασφάλειας του εφοδιασμού και των πληροφοριών ιδίως κατά τη διάρκεια περιόδων κρίσεων ή εχθροπραξιών. Κάτι τέτοιο είναι προφανές ότι είναι εφικτό (στο βαθμό που είναι) μόνο στο πλαίσιο μίας διακρατικής συμφωνίας.

Επομένως μία διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες τους οποίους παραθέτουμε με τη σειρά βαρύτητας που εμείς θεωρούμε πιο σημαντική:

Α. Δυνατότητα αποδέσμευσης (releaseability).

Β. Ασφάλεια του εφοδιασμού και των πληροφοριών(security of supply and information).

Γ. Επιδόσεις (performance).

Δ. Το σύστημα έχει ενσωματωθεί στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας παραγωγής του ή έχει παραχθεί μόνο για εξαγωγή.

Ε. Επικινδυνότητα (risk).

Στ. Υποστήριξη και αναβάθμιση καθ’ όλη τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής (through life support and upgrade).

Ζ. Ολικό κόστος κύκλου ζωής (life cycle cost).

Η. Μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας (transfer of technology and know how).

Θ. Εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή (domestic industrial participation).

Ι. Ικανότητες και επιδόσεις κατά το παρελθόν (past performance) του παραγωγού του συστήματος.

Η αξιολόγηση είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα καθ’ όσον η αντικειμενική ποσοτικοποίηση όλων των ανωτέρω παραγόντων είναι σχεδόν αδύνατη, ορισμένες φορές δε και άνευ ουσίας. Έχει ληφθεί υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/81/ΕΚ εκτός από την ποσοτικοποίηση όλων των παραγόντων με συντελεστές βαρύτητας (weighting), επιτρέπει και μόνο τον καθορισμό σειράς σπουδαιότητας. Επίσης οι επιδόσεις του οπλικού συστήματος συνίστανται από ένα μεγάλο αριθμό επιχειρησιακών και λειτουργικών χαρακτηριστικών πολλά από τα οποία είναι αντικρουόμενα. Ένα στοιχείο το οποίο επιπλέον περιπλέκει την αξιολόγηση των επιδόσεων των οπλικών συστημάτων είναι η άρνηση (άμεση ή έμμεση) των κατασκευαστών να δώσουν όλα τα στοιχεία προ της υπογραφής της σχετικής σύμβασης για λόγους εμπιστευτικότητας.

Επομένως για να είναι εφικτή μία πλήρης και ορθή αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από άτομα που διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις και εμπειρία, και να υπάρχει η δυνατότητα ουσιαστικού ελέγχου σε ένα δεύτερο και υψηλότερο στάδιο. Σε κάθε στάδιο η σαφής και πλήρης τεκμηρίωση είναι απαραίτητη.

 

Eυρωπαϊκό πλαίσιο
Σύμφωνα με το Άρθρο 296 των Συνθήκων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Article 296 TEC) και τον κατάλογο της Απόφασης 255 του Συμβουλίου της 15ης Απριλίου 1958 (Council Decision 255/58) τα όπλα, πυρομαχικά και πολεμικά υλικά που προορίζονται για χρήση από τις Ένοπλες Δυνάμεις κάθε χώρας εξαιρούνται από την εσωτερική αγορά (internal market) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπόκεινται στις διατάξεις της Νομοθεσίας κάθε χώρας.

Το Άρθρο 296 αρχικά ήταν το Άρθρο 223 της Συνθήκης της Ρώμης (1958) μετά έγινε το Άρθρο 296 της Συνθήκης του Άμστερνταμ (1999) και στο μέλλον θα είναι γνωστό ως Άρθρο 346 της Συνθήκης της Λισαβώνας (2009). Στα πενήντα και πλέον έτη από την αρχική ενσωμάτωση στη Συνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το εν λόγω Άρθρο παραμένει ουσιαστικά το ίδιο.

Το Άρθρο 296 αναφέρεται στα ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειας του Κράτους (essential interests of security) όπως αυτά συνδέονται με την ασφάλεια των πληροφοριών (security of information) στην παράγραφο 1.α και την ασφάλεια του εφοδιασμού (security of supply), υπό την μορφή της παραγωγής (production) ή της εμπορίας (trade) αμυντικών υλικών, στην παράγραφο 1.β. Επισημαίνεται ότι η ασφάλεια των πληροφοριών και η ασφάλεια του εφοδιασμού είναι ουσιώδεις όχι μόνο κατά την περίοδο απόκτησης του αμυντικού υλικού αλλά καθ’ όλη τηδιάρκεια της ωφέλιμης ζωής του.

Ο κατάλογος της Απόφασης του Συμβουλίου 255/58 περιλαμβάνει 15 γενικές κατηγορίες όπλων (arms), πυρομαχικών (munitions) και πολεμικών υλικών (war material).

Δεδομένου ότι:

1. οι έννοιες ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειας, ασφάλεια των πληροφοριών και ασφάλεια του εφοδιασμού, είναι δύσκολο να καθορισθούν και

2. ο κατάλογος των πολεμικών υλικών είναι γενικός και περιλαμβάνει υλικά τα οποία χρησιμοποιούνται και από άλλες κρατικές υπηρεσίες πλην των Ενόπλων Δυνάμεων κάθε χώρας, την 7η Δεκεμβρίου 2006 εκδόθηκε η Ερμηνευτική Επικοινωνία της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (COM (2006) 779 final, Interpretative Communication 07-12- 2006) για την εφαρμογή του Άρθρου 296 ΣΕΚ στο πεδίο των αμυντικών προμηθειών.

Η Ερμηνευτική Επικοινωνία ουσιαστικά παραθέτει την επικρατούσα άποψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είναι ότι τα κράτη-μέλη έχουν το δικαίωμα να επικαλεσθούν το Άρθρο 296 για τις συμβάσεις αμυντικών προμηθειών αλλά και η Επιτροπή έχει τη διακριτική ευχέρεια να διερευνήσει κατά περίπτωση την εγκυρότητα της απόφασης. Επίσης η Ερμηνευτική Επικοινωνία αποσαφηνίζει ότι δεν μπορεί να ερμηνεύσει την έννοια των «ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας» και ότι αυτό αποτελεί αποκλειστικό δικαίωμα (prerogative) κάθε κράτους-μέλους.

Επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει προοπτική αναθεώρησης του Άρθρου 296 ή της Απόφασης του Συμβουλίου 255/58.

 

Πίνακας 2 (Βιβλιογραφία – No 22)

Την 20ή Αυγούστου 2009 δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Official Journal of theEuropean Union - OJEU) η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/81/ΕΚ (European Directive 2009/81/EC) με σκοπό τον συντονισμό των διαδικασιών για την κατακύρωση ορισμένων συμβάσεων έργων (works), συμβάσεων εφοδιασμού (supply) και συμβάσεων υπηρεσιών (service) στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας. Η εν λόγω οδηγία είναι γνωστή και ως Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών (Defence Procurement Directive).

Παρότι η Οδηγία 2009/81/ΕΚ αναφέρεται στα υλικά του καταλόγου της Απόφασης του Συμβουλίου 255/58 το πεδίο εφαρμογής της είναι οι προμήθειες που δεν υπάγονται στο Άρθρο 296. Τα Κράτη διατηρούν το δικαίωμα να επικαλεσθούν το Άρθρο 296 για τις προμήθειες αμυντικών υλικών.

Επισημαίνεται ότι η Οδηγία 2009/81/ΕΚ δεν αντιμετωπίζει επαρκώς το θέμα της ασφάλειας του εφοδιασμού (είτε ως παραγωγή, είτε ως εμπορία), θέμα υψίστης σημασίας για κράτη με περιορισμένη δυνατότητα παραγωγής αμυντικών υλικών όπως η Ελλάδα.

Από το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2009/81/ΕΚ σαφώς εξαιρούνται οι διακρατικές συμφωνίες αμυντικών προμηθειών είτε μεταξύ Κρατών-Μελών είτε μεταξύ Κρατών-Μελών και τρίτων Κρατών (Άρθρα 12 και 13 της οδηγίας).

Πριν από την ενεργοποίηση της Οδηγίας 2009/81/ΕΚ οι συμβάσεις, στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, που δεν υπάγονταν στο Άρθρο 296 ΣΕΚ μπορούσαν να υπαχθούν στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2004/18/ΕΚ (European

Directive 2004/18/EC). Η οδηγία αυτή αναφέρεται σε συμβάσεις –έργων, εφοδιασμού και υπηρεσιών– του Δημοσίου. Επισημαίνεται ότι το Άρθρο 10 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ εισάγει τους περιορισμούς του Άρθρου 296 και το Άρθρο 14 της ιδίας οδηγίας εξαιρεί τις μυστικές συμβάσεις (secret contracts). Η εν λόγω οδηγία είναι γνωστή και ως Οδηγία Προμηθειών Δημοσίου (Public ProcurementDirective).

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/43/ΕΚ (European Directive 2009/43/EC) αναφέρεται στην απλοποίηση όρων και προϋποθέσεων για τη μεταφορά αμυντικών ή παρεμφερών προϊόντων εντός της κοινότητας. Η εν λόγω οδηγία υπάγεται στο Άρθρο 296.

Οι αμυντικές προμήθειες που υπάγονται στο Άρθρο 296 είναι το πεδίο εφαρμογής του Κώδικα Δεοντολογίας (Code of Conduct) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EuropeanDefence Agency - EDA).

Επισημαίνεται ότι τα κράτη-μέλη παραγωγοί αμυντικού υλικού μπορούν να επικαλεσθούν το Άρθρο 296 σε σχέση με την ασφάλεια του εφοδιασμού υπό την μορφή της εμπορίας και να επιβάλουν περιορισμούς στη διακίνηση των αμυντικών υλικών της παραγωγής τους.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι αρχές της Ασφάλειας του Εφοδιασμού και της Ασφάλειας των Πληροφοριών δικαιολογούν τη δημιουργία και διατήρηση –με υψηλότατες επιδοτήσεις ποικιλοτρόπως χορηγούμενες– της αμυντικής βιομηχανίας στις χώρες όπου παράγονται τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα.

Αντισταθμιστικά ωφελήματα - ΑΩ

Τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα (Offsets) είναι βιομηχανικές και εμπορικές πρακτικές αντιστάθμισης (compensation) και δίδονται από τον πωλητή στον αγοραστή πέρα από την ανταλλαγή αμυντικού υλικού και χρήματος. Τα ΑΩ θέτονται από τον αγοραστή ως όροι ή παρέχονται από τον πωλητή ως δέλεαρ για την αγορά των αμυντικών υλικών. Σε ορισμένες χώρες τα ΑΩ αναφέρονται ως βιομηχανική συνεργασία ή βιομηχανική συμμετοχή.

Επισημαίνεται ότι οι χώρες όπου παράγονται τα τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα έχουν ως σκοπό, παράλληλα με την εξαγωγή των συστημάτων τους, την προστασία της υψηλής τεχνολογίας τους και τη μη εξαγωγή της (μία τεχνολογία η βελτίωση και αναβάθμιση της οποίας χρηματοδοτείται από τους αγοραστές των συστημάτων).

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επίσημη θέση των ΗΠΑ (που είναι κατά πολύ ο μεγαλύτερος εξαγωγέας οπλικών συστημάτων), εναντίον των ΑΩ θεωρώντας τα ως αθέμιτες πρακτικές. Την ίδια στιγμή η πολιτική των ΗΠΑ για τις αμυντικές προμήθειες είναι η απαίτηση εγχώριας παραγωγής για όλα τα αμυντικά συστήματα που αποκτούνται, κάτι που ισοδυναμεί με την πλέον αυστηρή πολιτική ΑΩ.

Οι κυριότερες βιομηχανικές και εμπορικές πρακτικές για τα ΑΩ είναι:

1. Συμπαραγωγή (Co-Production) στη χώρα του αγοραστή.

2. Παραγωγή με Άδεια (Licensed Production) στη χώρα του αγοραστή.

3. Παραγωγή με Υπεργολαβία (Sub-contracted Production) στη χώρα του αγοραστή.

4. Μεταφορά Τεχνολογίας και Τεχνογνωσίας (Transfer of Technology and Know-How) από τον πωλητή στη χώρα του αγοραστή.

5. Επενδύσεις (Investments) από τον πωλητή στη χώρα του αγοραστή.

6. Αντιπραγματισμός, εμπόριο με ανταλλαγή προϊόντων (Barter/Countertrade).

Κατά την παραγωγή κάποιου προϊόντος ή τμήματος αυτού στη χώρα του αγοραστή υπό τη μορφή συμπαραγωγής, παραγωγής με άδεια, ή παραγωγής με υπεργολαβία, ο πωλητής είναι εκείνος που παρέχει την απαιτούμενη τεχνογνωσία, τις απαιτούμενες τεχνικές πληροφορίες (technical information) και την απαιτούμενη άδεια (license).

ΣΥΣΤΗΜΑ ALBATROS. ΦΩΤΟ: http://www.mbda-systems.com

Η διαφορά μεταξύ συμπαραγωγής και παραγωγής με άδεια συνίσταται στο ότι κατά την παραγωγή με άδεια η διάθεση του προϊόντος ή του τμήματος αυτού υπόκειται σε περιορισμούς (π.χ. διάθεση μόνο στη χώρα του αγοραστή ή παραγωγή ορισμένου αριθμού προϊόντων) που προβλέπονται από τους όρους της άδειας. Επίσης η παραγωγή με υπεργολαβία έχει σαν αντικείμενο μόνο τμήμα ή τμήματα του προϊόντος.

Τα ΑΩ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

1. Άμεσα (direct).

2. Έμμεσα αμυντικά (indirect defence).

3. Έμμεσα μη αμυντικά (indirect civilian).

Τα άμεσα ΑΩ είναι αυτά που σχετίζονται με το υπό προμήθεια αμυντικό υλικό ενώ τα έμμεσα αυτά που δεν έχουν σχέση με αυτό.

Η εφαρμογή των ΑΩ ως μοχλού πίεσης για τη μεγιστοποίηση της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής και της μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας είναι απολύτως δικαιολογημένη. Τα ΑΩ στο βαθμό που αυξάνουν τις δυνατότητες της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας παίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη και αναβάθμιση του συστήματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής του και επαυξάνουν την αποτελεσματικότητα και την απόδοση του οπλικού συστήματος. Επίσης τα οικονομικά ωφέλη που προκύπτουν από την αύξηση της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής και τη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας είναι σημαντικά.

Η Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών δεν αναφέρεται στα ΑΩ, εναπόκειται στα κράτη-μέλη να εξασφαλίσουν ότι οι απαιτήσεις ΑΩ είναι σε συμφωνία με το Άρθρο 296 και την Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών.

Τα άμεσα και έμμεσα αμυντικά ΑΩ απορρέουν από το Άρθρο 296 (ασφάλεια του εφοδιασμού υπό την μορφή της εγχώριας παραγωγής αμυντικών υλικών), ενώ τα έμμεσα μη αμυντικά δεν μπορούν να δικαιολογηθούν με βάση το Άρθρο 296.

Τον Οκτώβριο του 2008 δημοσιεύθηκε ο Κώδικας Δεοντολογίας για τα ΑΩ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (European Defence Agency - EDA).

Διαδικασίες επιλογής

Η διαδικασία επιλογής με ανοικτό διαγωνισμό για τα οπλικά συστήματα στα οποία αναφέρεται το Άρθρο 296 αποτελεί σχήμα οξύμωρο. Η ασφάλεια των πληροφοριών (security of information) οδηγεί σε περιορισμό της διαφάνειας και η ασφάλεια του εφοδιασμού (security ofsupply) θυσιάζει τον ανταγωνισμό είτε για λόγους πολιτικής (policy) - π.χ. στήριξη των εγχωρίων αμυντικών βιομηχανιών –είτε για πολιτικούς λόγους– π.χ. αμοιβαίως συμφέρουσα διακρατική συμφωνία.

H Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών προβλέπει τρεις διαδικασίες προμηθειών:

1. Την περιοριστική διαδικασία (restricted procedure).

2. Τη διαπραγματευτική διαδικασία (negotiated procedure).

3. Τον ανταγωνιστικό διάλογο (competitive dialogue).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Οδηγία Προμηθειών Δημοσίου προβλέπει και την ανοικτή διαδικασία (open procedure), η οποία όμως δεν προβλέπεται στην Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών. Βέβαια η περιοριστική διαδικασία μπορεί να γίνει ανοικτή στην περίπτωση που ουδείς προμηθευτής αποκλείεται.

Η περιγραφή των ανωτέρω διαδικασιών εκφεύγει των ορίων της παρούσας εργασίας, πρέπει όμως να αναφερθεί ότι η Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών προβλέπει ως βασική διαδικασία προμηθειών τη διαπραγματευτική διαδικασία με επιλεγμένους προμηθευτές χωρίς την ανάγκη δικαιολόγησης της επιλογής τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή η έναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας χωρίς τη δημοσίευση προκήρυξης (contract notice). Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις εξαιρετικά πολυπλόκων προγραμμάτων, όπου δεν είναι εφικτός ο εκ των προτέρων καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών ή των νομικών ή των οικονομικών όρων του προγράμματος.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η παραγωγή αμυντικού υλικού υπερβαίνει τα a 90 billion ετησίως και το 90% της παραγωγής γίνεται σε έξη Κράτη: τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Σουηδία. Στο συνημμένο Πίνακα φαίνονται τα ποσοστά των συμβάσεων αμυντικών προμηθειών που υλοποιήθηκαν άνευ διαγωνισμού σε διάφορες χώρες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου το ποσοστό είναι 50% με βάση τη συμβατική αξία.

Εν κατακλείδι και αντί επιλόγου επαναλαμβάνομε την άποψη μας ότι οι πολιτικοί λόγοι είναι οι πιο σημαντικοί στην επιλογή ενός οπλικού συστήματος.

Και δεν εννοούμε τα λεγόμενα «πολιτικά ανταλλάγματα» τα οποία μπορεί να είναι σημαντικά κατά περίπτωση αλλά τους ουσιώδεις πολιτικούς λόγους που συνδέονται με την δυνατότητα αποδέσμευσης των πλέον προηγμένων καιαποτελεσματικών οπλικών συστημάτων, την ασφάλεια του εφοδιασμού (παραγωγή, εμπορία) και την ασφάλεια των πληροφοριών. Επίσης επειδή η πολιτική διάσταση δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στη διαδικασία αξιολόγησης από το προσωπικό των κρατικών υπηρεσιών, η διαδικασία επιλογής πρέπει να δίνει στην Πολιτική Ηγεσία τη μείζονα αυτή ευθύνη.

http://perialos.blogspot.gr/2013/11/blog-post_23.html

 

Βιβλιογραφία

1. Θεωρία του Πολέμου. Παναγιώτης Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ, 1998.

2. Από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τομές στην Πλανητική Πολιτική περί το 2000. Παναγιώτης Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ, 1998

3. Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Παναγιώτης Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ, 1992.

4. The Weapons Acquisition Process: An Economic Analysis. Merton J. Peck, Harvard University Press, 1962.

5. The Weapons Acquisition Process: Economic Incentives. Frederic M. Scherer, Harvard University Press, 1964.

6. The Defense Industry. Jacques S. Gansler, The MIT Press, 1986.

7. The Defense Management Challenge – Weapons Acquisition. J. Ronald Fox, Harvard Business Schoοl Press, 1988.

8. Affording Defense. Jacques S. Gansler, The MIT Press, 1989

9. Defence Procurement – The Equipment Buying Process. D. G. Kiely, Tri-Service Press, 1990.

10. The Future British Surface Fleet. D. K. Brown, Naval Institute Press, 1991.

11. Acquisition of Defense Systems. J. S. Przemieniecki Editor, AIAA Education Series, 1993.

12. The Economics of Defence. Todd Sandler and Keith Hartley, Cambridge University Press, 1995.

13. Navies and Shipbuilding Industries. Daniel Todd and Michael Lindberg, Praeger, 1996.

14. The Economics of Offsets – Defence Procurement and Countertrade. Stephen Martin, Harwood Academic Publishers, 1996.

15. The Subsidy Trap: British Government Financial Support for Arms Exports and the Defence Industry. Paul Ingram and Ian Davis, Oxford Research Group Report, July 2001.

16. British Weapons Acquisition Policy and the Futility of Reform. Warren A. Chin, Ashgate, 2004.

17. Arming the Defence Forces, Procurement and Production Policies. Lt Gen Chandra Shekhar, PVSM, AVSM (Retd), Manas Publications, 2004.

18. Defence Planning, Problems & Prospects. General V.P. Malik, PVSM, AVSM (Retd), Brig. Vinod Anand, Manas Publications, 2006.

19. Strategies in Defence and Intelligence. Lt Gen S. Pattabhiraman, PVSM, AVSM, SM, VSM (Retd), Manas Publications, 2009.

20. Arms Trade and Economic Development – Theory, policy, and cases in arms trade offsets. Jurgen Brauer and J. Paul Dunne, Routledge, 2004.

21. Factors Affecting the Use of Competition in Weapon System Acquisition. K.A. Archibald, A.J. Harman, M.A. Hesse, J.R. Hiller, G.K. Smith, RAND, 1981.

22. The extent of single sourcing and attendant corruption risk in defence procurement: a fisrt look. Regina Wilson, Dominic Scott and Mark Pyman, Transparency International (UK), 2006.

23. The Ship Characteristics and Improvement Board: A Critical Review. Kevin Michael Sweeney, Thesis Naval Postgraduate School, June 1989.

24. The F-14 Contract: A Case Study in Major Weapon Systems Acquisition and Program Management. John E. McIver, Thesis Naval Postgraduate School, June 1993.

25. Directive 2009/81/EC of the European Parliament and of the Council of 13 July 2009 on the coordination of procedures for the award of certain works contracts, supply contracts and service contracts by contracting authorities or entities in the field of defence and security, and amending Directives 2004/17/EC and 2004/18/EC.

26. Directive 2009/43/EC of the European Parliament and of the Council of 6 May 2009 simplifying terms and conditions of transfers of defence-related products within the Commumity

27. Directive 2004/18/EC of the European Parliament and of the Council of 31 March 2004 on the coordination of procedures for the award of public works contracts, public supply contracts and public service contracts.

28. Interpretative Communication on the application of Article 296 of the Treaty in the field of defence procurement (presented by the Commission). Brussels, 07.12.2006, COM (2006) 779 final.

29. Accompanying document to the Interpretative Communication on the application of Article 296 of the Treaty in the field of defence procurement. Impact assessment. Brussels, 7.12.2006, SEC (2006) 1554.

30. Accompanying document to the Interpretative Communication on the application of Article 296 of the Treaty in the field of defence procurement. Impact assessment summary. Brussels, 7.12.2006, SEC (2006) 1555.

31. EDA. The Code of Conduct on Defence Procurement of the EU Member States Participating on the European Defence Agency. Approved on 21 November 2005.

32. EDA. The Code of Best Practice in the Supply Chain. Brussels 15 June 2006.

33. EDA. The Code of Conduct on Offests. Brussels 24 October 2008.

 

Το Περί Αλός προτείνει:

Η ιστορία των Κ/Β Exocet AM-39 κατά τη διάρκεια του πολέμου των Falklands. Πιέσατε ΕΔΩ

 

Η φιλοσοφία των Νηογνωμώνων στη σχεδίαση πολεμικών πλοίων ως προς την αντοχή σε πλήγματα από οπλικά συστήματα. Πιέσατε ΕΔΩ

Η έννοια του σχεδιασμού δράσης στη Ναυπηγική Τεχνολογία. Πιέσατε ΕΔΩ

 

Ευχαριστούμε πολύ για την επίσκεψη! thiva post