Σύγχρονες μορφές λαϊκού πολιτισμού

Εισήγηση που έγινε στο 1ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο με θέμα «Λαϊκός Πολιτισμός και Εκπαίδευση» οι εργασίες του οποίου διεξήχθηκαν στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας στο Βόλο στις 29 Σεπτεμβρίου - 1η Οκτωβρίου 2006









Αν με τη φράση «λαϊκός πολιτισμός» εννοούμε ανώνυμα καλλιτεχνικά δημιουργήματα που τίθενται σε λαϊκή κατανάλωση, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η πιο ζωντανή μορφή σήμερα λαϊκής δημιουργίας είναι κατ' αρχή τα ανέκδοτα και τα αινίγματα, και κατά δεύτερο λόγο τα στιχουργήματα. Και ενώ τα πρώτα ανθούν τόσο σε αστικές όσο και μη αστικές περιοχές, τα δεύτερα, προερχόμενα άμεσα από τη λαϊκή παράδοση, ευδοκιμούν κυρίως στην επαρχία. Τα ανέκδοτα και τα αινίγματα, σύντομα σαν χάι κου, αποτελούν δείγματα τόσο επιγραμματικής σοφίας όσο και χιουμοριστικών υφολογικών τεχνικών. Τα στιχουργήματα, κυρίως τα ολιγόστιχα, αποτελούν συχνά ποιητικά διαμάντια που θα τα ζήλευε και ο καλύτερος επώνυμος δημιουργός. Οι νέες τεχνολογίες διευκολύνουν τη διασπορά τους, κυρίως μέσω sms αλλά και e-mail. Δικτυακοί τόποι επίσης αποτελούν χώρους ανάρτησής τους, πράγμα που τα κάνει προσβάσιμα σε ευρύτερο κοινό. Και ενώ τα ανέκδοτα και τα αινίγματα αποτελούν παραγωγή στιγμιαίας έμπνευσης, η παραγωγή στιχουργημάτων συχνά ενισχύεται και από διαγωνισμούς, όπως π.χ. διαγωνισμοί μαντινάδας, οι οποίοι ανθούν στην Κρήτη. Τα έργα του επώνυμου δημιουργού χάνονται συχνά στην ανωνυμία, όπως συμβαίνει π.χ. στην Κρήτη με τις μαντινάδες του Κωστή Φραγκούλη.


Η σταχυολόγησή τους και η διδασκαλία τους συνδέει την εκπαίδευση με μια πρακτική που οι ίδιοι οι μαθητές ασκούν καθημερινά.





If by saying “folk culture” we mean anonymous works of art consumed by the general population, then we have to admit that the most vivid forms of folk culture today are in the first place anecdotes and riddles, and then folk verses. While the first flourish in urban areas and the countryside alike, the second flourish mainly in the countryside. Anecdotes and riddles, short like the Japanese hai-ku, are often specimens of concentrated wisdom and/or humoristic stylistic forms. Verses, mainly the short ones, attain sometimes to such a high quality, as to be envied by the greatest poets.

The new technologies favor their dissemination. Sms and e-mail are the commonest ways of their propagation. Many Internet sites host them, being thus accessible to a wide public. While anecdotes and riddles are product of momentary inspiration, the production of verses is encouraged by relevant competitions, like mantinadas' competitions, flourishing in Crete nowadays. Verses of eminent poets writing in traditional forms, like those of Costis Frangulis, are disseminated among the people to such a degree, that their origin is forgotten.

The collection and teaching of these forms of folk culture connects education with a practice widely used by the students themselves.









Αν με τη φράση «λαϊκός πολιτισμός» εννοούμε ανώνυμα καλλιτεχνικά δημιουργήματα που τίθενται σε λαϊκή κατανάλωση, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι πιο ζωντανές μορφές λαϊκής δημιουργίας σήμερα είναι κατ' αρχή τα ανέκδοτα και τα αινίγματα, και κατά δεύτερο λόγο τα στιχουργήματα. Στην εισήγησή μας αυτή θα μελετήσουμε τις συνθήκες παραγωγής και πρόσληψής τους, και θα επιχειρήσουμε μια κατ' αρχή κατηγοριοποίησή τους.

Πριν ξεκινήσουμε θα πρέπει να πούμε δυο λόγια για τη «λαϊκή παράδοση». Η λαϊκή παράδοση, που ξεκινάει από χειροτεχνήματα και φτάνει μέχρι τους δημοτικούς χορούς, βρίσκεται σήμερα σε μια ιδιόμορφη κατάσταση. Όντας δημιούργημα της επαρχίας, έχει ακολουθήσει εν πολλοίς τη μοίρα της. Η αστυφιλία και οι σύγχρονες συνθήκες μαζικής βιομηχανικής παραγωγής την έχουν οδηγήσει σε παρακμή. Έτσι τα διάφορα αντικείμενα λαϊκής τέχνης έπαψαν να είναι λειτουργικά, και απλά εκτίθενται σήμερα μουσειακά σε μουσεία λαϊκής τέχνης. Το δημοτικό τραγούδι βρίσκεται και αυτό σε συλλογές, και ασχολούνται μαζί του κυρίως ερευνητές και κάποιοι λίγοι οπαδοί της παράδοσης. Σε παρόμοιες συλλογές αποθησαυρίζονται παροιμίες και ανέκδοτα, που περισσότερο ξεφυλλίζονται παρά διαβάζονται. Μόνο ο χορός και η μουσική δείχνουν σημεία αντίστασης. Και ενώ οι νεολαίοι, απαξιώνοντας τους παραδοσιακούς μας χορούς ασχολούνται με το ροκ, κάποιοι απ' αυτούς αντιστέκονται. Στην Κρήτη ιδιαίτερα παρατηρούμε ένα αντίστροφο φαινόμενο, η λαϊκή παράδοση να ανθεί. Οι σχολές εκμάθησης Κρητικών χορών και λύρας ξεπετάγονται συνεχώς σαν τα μανιτάρια.

Αυτό που έχει απαξιωθεί από τους μελετητές της λαϊκής παράδοσης, και το οποίο όχι μόνο αντιστάθηκε αλλά ανθεί σήμερα, είναι τα ανέκδοτα. Οι συλλογές από ανέκδοτα που κυκλοφορούν είναι πολύ λίγες σε σχέση με τις συλλογές δημοτικού τραγουδιού. Επίσης τα ανέκδοτα έχουν μελετηθεί ελάχιστα, παρόλο που τα υφολογικά στοιχεία που διαθέτουν είναι εξίσου πλούσια με εκείνα του δημοτικού τραγουδιού. Και ενώ τα δημοτικά τραγούδια μελετούνται και κατηγοριοποιούνται κατά κόρο, δεν έχει γίνει κάτι ανάλογο με τα ανέκδοτα. Έτσι θεωρούμε σκόπιμο να ξεκινήσουμε απ' αυτά.

Για τα ανέκδοτα θα προτείνουμε δυο γενικές κατηγοριοποιήσεις: η πρώτη με βάση το περιεχόμενο και η δεύτερη με βάση το ύφος. Θα ξεκινήσουμε από την πρώτη, που είναι πιο χρηστική για τον πολύ κόσμο.

Ένα κριτήριο για να κατηγοριοποιήσουμε τα ανέκδοτα με βάση το περιεχόμενό τους είναι τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται. Και εδώ μπορούμε να διακρίνουμε δυο υποκατηγορίες: Την υποκατηγορία της διακωμώδησης και την υποκατηγορία της ανάδειξης.

Η πιο συνηθισμένη υποκατηγορία είναι αυτή της διακωμώδησης. Διαθέτει άφθονα ανέκδοτα που κυκλοφορούν ευρέως. Εδώ μπορούμε επίσης να διακρίνουμε επί μέρους κατηγορίες. Έτσι οι πιο γνωστές επί μέρους κατηγορίες είναι τα ανέκδοτα με τους πόντιους (1) και τα ανέκδοτα με τις ξανθιές (2). Μπορεί σ' αυτά να υπολανθάνει ένας ρατσισμός και ένας σεξισμός, είναι όμως από τα πιο σπαρταριστά. Δεν χρειάζεται να δώσουμε παραδείγματα, όλοι σας φαντάζομαι ξέρετε αρκετά.

Μια άλλη επί μέρους κατηγορία διακωμώδησης έχει να κάνει με την προφορά τοπικών ιδιωμάτων. Η Θεσσαλία βρίσκεται εδώ στο στόχαστρο. «Periclis», φωνάζει ένας περαστικός σε κάποιον που βρίσκεται στη σκαλωσιά μιας οικοδομής. - Εδώ δεν υπάρχει κανένας Περικλής. - Βρε θα πέσεις, πήρε κλίση η σκαλωσιά.

Τα ανέκδοτα διακωμώδησης δεν είναι καινούρια. Στην Κρήτη, πριν πολλές δεκαετίες, κυκλοφορούσαν τα ανέκδοτα με τους Σιμιώτες. Όσο για τα ανέκδοτα με τους Σκωτσέζους, φημισμένους για την τσιγκουνιά τους, αυτά έχουν γίνει διεθνή.

Η άλλη επί μέρους κατηγορία είναι εκείνη όπου τα πρόσωπα δεν σατιρίζονται, αλλά αναδεικνύονται για την εξυπνάδα τους και τον ευφυή χειρισμό καταστάσεων. Επίσης είναι ατομικά και όχι συλλογικά, όπως τα προηγούμενα. Επί πλέον είναι πολύ παλιά. Ο Τοτός φιγουράριζε σε ανέκδοτα δημοσιευμένα σε διάφορα έντυπα, παιδικά κυρίως, ενώ ο Μπόμπος, αθυρόστομος καθώς ήταν, κυκλοφορούσε προφορικά. Και ενώ τόσο ο Τοτός όσο και ο Μπόμπος είναι πρόσωπα φανταστικά, σήμερα στην Κρήτη είναι της μόδας ανέκδοτα με ένα πραγματικό πρόσωπο: Τον Ψαραντώνη, αδελφό του αείμνηστου Νίκου Ξυλούρη, που είναι κι αυτός λυράρης. Να πούμε ένα.

«Σταματάει ο τροχονόμος τον Ψαραντώνη: -Ψαραντώνη του λέει, κράνος δεν έχεις, δίπλωμα δεν έχεις, άδεια κυκλοφορίας δεν έχεις, πες μου τι να γράψω τώρα εγώ. Και ο Ψαραντώνης: - Γράψε πως δεν με είδες».

Ένα κριτήριο κατηγοριοποίησης είναι αν το ανέκδοτο είναι σόκιν ή μη σόκιν. Ερευνητικά δεν είναι αξιόλογο κριτήριο, έχει όμως μεγάλη πρακτική χρησιμότητα, γιατί τα σόκιν είναι τα μόνα ανέκδοτα που δεν μπορείς να τα πεις οπουδήποτε.

Μια κατηγορία ανεκδότων είναι τα πραγματικά. Βέβαια πολλές φορές είναι αμφιλεγόμενο αν το ανέκδοτο είναι πραγματικό ή επινοημένο. Το παρακάτω που θα σας πω είναι σίγουρα πραγματικό, και συνέβη πριν λίγα χρόνια στο χωριό μου. Ένας χωριανός μου ζητάει από έναν οικοδόμο να του φτιάξει ένα μνήμα στο νεκροταφείο του χωριού. Ο οικοδόμος του λέει «Εντάξει, αλλά δεν θα με ρωτάς πως πάει η δουλειά. Όταν τελειώσω θα σε φωνάξω να το δεις». Πράγματι μετά από κάποιους μήνες τον φωνάζει και πηγαίνουν στο νεκροταφείο. Η δουλειά που είχε κάνει ήταν εξαιρετική.

- Μάστορα, του λέει, γεια στα χέρια σου, το μνήμα που μου έφτιαξες είναι πάρα πολύ ωραίο. Μόνο μωρέ τα σκαλοπατάκια που κατεβαίνεις στις κρύπτες τα έκανες πολύ μικρά. Και ο μάστορας του απαντάει: -Γιατί, τι έχεις σκοπό, να μπαινοβγαίνεις;

Υπάρχουν βέβαια και πραγματικά ανέκδοτα με επώνυμους: Είναι γνωστό εκείνο με τον Γεώργιο Παπανδρέου, που βγάζοντας λόγο στο Βόλο αρχίζει «Λαέ της Λάρισας», και όταν ο σύμβουλός του δίπλα του τού ψιθυρίζει ότι βρίσκονται Βόλο, επαναλαμβάνει «Λαέ της Λάρισας, σε ξεπέρασε ο λαός του Βόλου» (3).

Μια άλλη προσφώνηση, εγγονού διάσημου πολιτικού σε κατοίκους του Κολυμπαρίου ( το Κολυμπάρι είναι ένα κεφαλοχώρι στα Χανιά), είναι λιγότερο γνωστή, αλλά εξίσου σπαρταριστή. Αντί να πει «αγαπητοί μου Κολυμπαριώτες» είπε κάτι άλλο.

Ενώ μια θεματική κατηγοριοποίηση γίνεται ήδη από τους χρήστες, μια υφολογική κατηγοριοποίηση έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον ερευνητή. Αυτή η κατηγοριοποίηση θα ήταν πολύ χρήσιμη στην εκπαίδευση, όπου τα ανέκδοτα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν περίπου σαν «παράλληλα κείμενα» για τη μελέτη υφολογικών σχημάτων. Ο Patrick Hugues, (Πάτρικ Χιούζ) στο έργο του More on oxymoron, παραθέτει πλήθος ανεκδότων (4). Εδώ θα δώσουμε παραδειγματικά κάποιες υφολογικές κατηγορίες ανεκδότων. Τα ανέκδοτα περιμένουν τον δικό τους Βλαντιμίρ Προπ.

Το βασικό χαρακτηριστικό των ανεκδότων είναι το χιούμορ. Και το χιούμορ στηρίζεται συχνά στην ειρωνεία, στην ειρωνική χρήση της δισημίας και πολυσημίας των λέξεων. Αναφέρω ένα σύντομο ανέκδοτο σαν παράδειγμα.

-Τα μαλλιά σας είναι τεχνητά;

-Φυσικά.

-Φυσικά;

-Όχι, τεχνητά.

-Μα τι είναι τέλος πάντων τα μαλλιά σας;

-Τεχνητά φυσικά.

Εδώ το χιουμοριστικό εφέ στηρίζεται στη δισημία του «φυσικά», καθώς ο ένας το χρησιμοποιεί σαν επίρρημα ενώ ο άλλος το αντιλαμβάνεται ως επίθετο.

Θα παραθέσω ένα ακόμη ανέκδοτο, με τον Ψαραντώνη. Βρίσκουν αυτός και η παρέα του ένα γατάκι στο δρόμο και το παίρνουν σπίτι. -Εγώ λέω να το βγάλουμε Βαγγελίτσα, λέει ο ένας. - Εγώ λέω να το βγάλουμε Ελενίτσα, λέει ο άλλος. Εγώ λέω να το βγάλουμε Καλλιόπη, λέει ο τρίτος και ούτω καθεξής. Και στο τέλος ο Ψαραντώνης αγανακτισμένος: -Εγώ λέω να το βγάλουμε έξω.

Από τη μεταφορική σημασία (βγάζω ίσον βαπτίζω) πηγαίνουμε στην κυριολεκτική.

Στο παρακάτω ανέκδοτο, που μοιάζει με πραγματικό, έχουμε το αντίστροφο, από την κυριολεκτική σημασία πηγαίνουμε στη μεταφορική: Ο Λευτέρης πήγε για πρώτη φορά στο Ηράκλειο και ρωτά ένα κάπως ηλικιωμένο άντρα: «-Γέρο, δε μου λες πώς θα πάω πιο γρήγορα στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο;- Αν με ξαναπείς άλλη μια φορά γέρο».

Ένα εφέ ομωνυμίας διαθέτει το παρακάτω ανέκδοτο, πραγματική ιστορία. Συνέβη τότε που ήμουν στο στρατό. Είναι μια συνομιλία ανάμεσα στον τηλεφωνητή και σε ένα συνταγματάρχη:

«Συνταγματάρχης: -Κολώνεις.

Στρατιώτης: -Δεν κωλώνω.

Συνταγματάρχης: -Κολώνεις σου λέω!

Στρατιώτης: -Κι εγώ σου λέω πως δεν κολώνω!

Συνταγματάρχης: -Συνταγματάρχης Κολόνης στο τηλέφωνο.

Στρατιώτης -Κολώνω, κολώνω συνταγματάρχα μου!».

Το παραπάνω ανέκδοτο το ανέφερα για να δείξω τον χαρακτήρα της προφορικότητας που έχουν τα ανέκδοτα. Το ανέκδοτο αυτό για παράδειγμα δεν μπορεί να λειτουργήσει γραπτά, παρά μόνο αν ίσως βάζαμε τα δυο colonis με λατινικούς χαρακτήρες. Το ίδιο και το ανέκδοτο με τον Περικλή που αναφέραμε πιο πριν.

Διακειμενικά εφέ συναντάμε όχι μόνο σε λογοτεχνικά κείμενα αλλά και σε ανέκδοτα, αν και σπάνια, όπως στο παρακάτω:

«Ρωτάνε τον αδελφό του Μπετόβεν, επίσης μουσικό: -Σας έχει επηρεάσει καθόλου στο έργο σας η μουσική του αδελφού σας; -Η μουσική του αδελφού μου; Ας γελάσω! χα χα χα χα! (σολ σολ σολ μι, οι πρώτες νότες της Πέμπτης συμφωνίας)».

Το παρακάτω ανέκδοτο, της κατηγορίας των πραγματικών, το παρέθεσα σε μια βιβλιοκριτική μου, σαν χιουμοριστικό μαϊντανό, στο βιβλίο του καθηγητή γλωσσολογίας Χριστόφορου Χαραλαμπάκη με τίτλο «Κρητολογικά Μελετήματα» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2001) όπου ανέφερε ότι από τα μεγεθυντικά δεν παράγονται υποκοριστικά (5).

«Ο πελάτης θαυμάζει ένα μεγάλο ψάρι στη βάρκα του ψαρά, στο λιμάνι. -Πω πω ένας ψάρακας. Πόσο κάνει;

- 60 ευρώ.

- Τόσα πολλά, αυτό το ψαρακακάκι;»

Το ανέκδοτο είναι μια αφήγηση, και μπορεί να μελετηθεί σαν τέτοια. Οι πιο συνηθισμένες αφηγηματικές μορφές είναι η τριμερής επανάληψη και η πολυμερής επανάληψη. Η τριμερής είναι πιο γνωστή, όπως στο παρακάτω ανέκδοτο.

«Ένα Γερμανάκι, ένα Γαλλάκι και ένα Ελληνάκι συζητούν για το τίνος ο πατέρας είναι πιο γρήγορος.

-Εμένα, λέει το Γερμανάκι, ο πατέρας μου είναι πολύ γρήγορος, είναι οδηγός σε αμαξοστοιχία και σε 5 ώρες πάει από τη Βόνη στο Βερολίνο.

-Ο δικός μου πατέρας, λέει το Γαλλάκι, είναι πιο γρήγορος. Είναι αεροπόρος και σε μια ώρα κάνει τη διαδρομή Παρίσι-Λονδίνο.

-Τι λέτε, λέει το Ελληνάκι, ο δικός μου πατέρας είναι πιο γρήγορος. Είναι δημόσιος υπάλληλος, σχολάει στις τρεις και στις δυόμιση βρίσκεται σπίτι».

Στο σχήμα της πολυμερούς επανάληψης τα επεισόδια δεν είναι τρία, αλλά περισσότερα. Κάποιες φορές είναι απεριόριστα, αλλά για να μη πλατειάσει το ανέκδοτο ο αφηγητής κάποια στιγμή λέει «και ούτω καθεξής», «και έτσι έγινε πολλές φορές» «μέχρι που» και αναφέρεται στο τελευταίο σπαρταριστό επεισόδιο που προκαλεί το γέλιο.

Τα πρόσωπα των ανεκδότων δεν έχουν συνήθως εξατομικευμένα χαρακτηριστικά αλλά συλλογικά: ο πόντιος, η ξανθιά, ο ανωγειανός, ο γέρος, η γριά, παιδί κλπ. Ο Μπόμπος δεν χαρακτηρίζεται παρά μόνο ως προς το ότι είναι πειραχτήρι και αθυρόστομος. Ο χώρος σπάνια προσδιορίζεται, και ακόμη λιγότερο ο χρόνος, με εξαίρεση τα πραγματικά, όπως το παρακάτω:

«Μετά την μικρασιατική καταστροφή, σε ένα χωριό της Ιεράπετρας που έχω ξεχάσει το όνομά του, μια γυναίκα που μαθαίνει τις τελευταίες ειδήσεις φωνάζει στις γειτόνισσες: -Τα μάθατε τα νέα, τα μάθατε, έπεσε ο Γούναρης. Και μια γειτόνισσα ρωτάει: -Ω τον κακομοίρη, από ψηλά έπεσε;».

Ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό ανεκδότων χαρακτηρίζεται όπως είπαμε από ένα εφέ δισημίας, δηλαδή από τη διάσταση ανάμεσα στις διάφορες σημασίες μιας λέξης, συνήθως ανάμεσα σε μια κυριολεκτική και σε μια μεταφορική σημασία. Το γέλιο βγαίνει από την ειρωνεία που ενυπάρχει στη δισημία, που προκαλείται από το ότι κάποιος είτε υποκρινόμενος παίρνει την κυριολεξία σαν μεταφορά ή αντίστροφα, είτε από το ότι πραγματικά δεν κατανοεί τη μεταφορική ή κυριολεκτική χρήση μιας λέξης, όπως στο παρακάτω περιστατικό, που ήμουν παρών. Στη μονάδα μας ο διοικητής κατσαδιάζει ένα βλάκα στρατιώτη που δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τα καθήκοντά του.

-Είσαι το πρώτο νούμερο εδώ μέσα, του λέει τελειώνοντας απηυδισμένος. -Όχι κύριε διοικητά, είμαι το τρίτο. Νόμιζε ότι ο διοικητής μιλούσε για το νούμερο της σκοπιάς.

Τα αινίγματα, ενώ μέχρι πρότινος βρισκόταν σε παιδικά περιοδικά, σήμερα τείνουν να αναβιώσουν, περισσότερο ως αινιγματώδεις ερωτήσεις παρά ως αινίγματα όπως τα ξέραμε. Πολλά φιλοξενούνται σε ιστοσελίδες (6). Από τον πολύ κόσμο χαρακτηρίζονται όμως κι αυτά ως ανέκδοτα.

Μια μεγάλη κατηγορία παραδοσιακών αινιγμάτων είναι σε μέτρο, σε αντίθεση με τα σημερινά που είναι πεζά. Ας δώσουμε κάποια τέτοια παλιά αινίγματα.

Πλατύς πλατύς καλόγερος και πίτα η κεφαλή του, τι είναι; Το φτυάρι. Το μέτρο είναι ίαμβος. Αλμυρό κι ανάλατο, ροβύθι κι αν το νιώσεις, τι είναι; Μα το ρεβύθι. Το μέτρο εδώ είναι τροχαίος. Περιέργως σε τροχαίο είναι και το περισσότερο γνωστό (το προηγούμενο ήταν κρητικό): Τα παιδιά του Ζεβεδαίου ποίον είχανε πατέρα; Μα το Ζεβεδαίο. Και τα δυο ανήκουν στην κατηγορία όπου η απάντηση εμπεριέχεται ήδη στην ερώτηση.

Μια κατηγορία αινιγματωδών ερωτήσεων είναι τα σεξιστικά, όπως το παρακάτω. «Τι πιάνει η γυναίκα στο κρεβάτι, μετά που κάνει έρωτα; Πιάνει τόπο». Και εδώ έχουμε ένα εφέ δισημίας, καθώς η απάντηση χρησιμοποιεί μια μεταφορική σημασία της λέξης «πιάνω» (7).

Μια άλλη κατηγορία είναι οι αινιγματώδεις ερωτήσεις που ως απάντηση έχουν μια σύνθετη λέξη, από λέξεις που εμπεριέχονται στην ερώτηση με ελαφρά παραποίηση. Συνήθως από τη σύνδεση αυτή έχουμε μια λέξη οιονεί νεολογισμό. Παράδειγμα: Τι είναι πολύχρωμο, πετάει σαν τρελό και μυρίζει τυρί; Η φεταλούδα (8).

Μια άλλη κατηγορία αινιγματωδών ερωτήσεων έχει να κάνει με τις ηχητικές ομοιότητες λέξεων μιας γλώσσας με μια άλλη γ
 
 
RAMNOUSIΑ