ΟΙ ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ

 ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

Φωτογραφική επιμέλεια DESPIPIOT

Κοντά στο χωριό Τρυπητή και σε μικρή απόσταση από το αρχαίο θέατρο βρίσκονται οι χριστιανικές κατακόμβες. Είναι ένα από τα γνωστότερα μνημεία της Μήλου και μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα. Οι κατακόμβες συγκεντρώνουν ετησίως μεγάλο αριθμό επισκεπτών, γύρω στις 30.000, σύμφωνα με τους φύλακες. Όπως και άλλα μνημεία των Κυκλάδων, τις κατακόμβες εξερεύνησε πρώτος ο ελληνιστής L. Ross το 1844, ο οποίος αναφέρει ότι είχαν ήδη συληθεί. Η συστηματική μελέτη τους όμως οφείλεται στον καθηγητή Γ. Σωτηρίου.

Πρόκειται για ένα υπόγειο νεκροταφείο, σκαλισμένο στο μαλακό πέτρωμα της περιοχής, που χρονολογείται στο 2ο αι. μ.Χ. και συνέχισε να χρησιμοποιείται έως τα τέλη του 5ου αι. μ.Χ. Πρέπει να ήταν το νεκροταφείο της πρώτης χριστιανικής κοινότητας του νησιού. Το μνημείο αποτελείται από τρεις κατακόμβες με ισάριθμους νεκρικούς θαλάμους (Α, Β και Γ) και μικρότερους διαδρόμους, που ξεκινούν από κάθε νεκρικό θάλαμο. Το πλάτος των διαδρόμων κυμαίνεται μεταξύ 1 και 5 μ. Το ελάχιστο ύψος τους είναι 1,60 μ., ενώ το μέγιστο δεν ξεπερνά τα 2,50 μ. Οι νεκρικοί θάλαμοι και οι δευτερεύοντες διάδρομοι παρουσιάζουν την ίδια διαμόρφωση. Στις πλευρές τους είναι λαξευμένοι τοξωτοί τάφοι (αρκοσόλια), ενώ τάφοι υπάρχουν συχνά και στο δάπεδο. Οι τάφοι ήταν σκεπασμένοι με λίθινες πλάκες, από τις οποίες διατηρούνται στην αρχική τους θέση μόνο κάποια τμήματα. Μερικοί τάφοι έχουν κόγχες για την τοποθέτηση λύχνων ή νεκρικών προσφορών. Τα αρκοσόλια ήταν επιχρισμένα με κονίαμα, χρώματος μπλε στο εσωτερικό, ενώ το εξωτερικό τους περίγραμμα ήταν διακοσμημένο με μια κόκκινη ταινία. Αρκετές επιγραφές βρέθηκαν στις κατακόμβες και αποτελούν πρόσθετη απόδειξη του ταφικού χαρακτήρα του μνημείου.

Η κατακόμβη Α έχει έναν ιδιαίτερα ευρύχωρο ταφικό θάλαμο, στον οποίο βρίσκουμε διπλούς τάφους, που ερμηνεύονται ως οικογενειακοί. Σε έναν τάφο ενός δευτερεύοντος διαδρόμου σώζεται επιγραφή, που μας πληροφορεί ότι εκεί αναπαυόταν η Στεφανίς, κόρη του Μήλωνος.

Η κατακόμβη Β παρουσιάζει κάποια αξιοπρόσεκτα χαρακτηριστικά. Εκεί βρίσκουμε το μοναδικό διώροφο τάφο. Κάποιοι τάφοι του θαλάμου Β είχαν, σύμφωνα με το Γ. Σωτηρίου, μνημειώδη πρόσοψη, αποτελούμενη από ένα ζεύγος πεσσών και ένα θωράκιο που έκλεινε το μεσοδιάστημα. Σε ένα από τα αρκοσόλια του θαλάμου αυτού υπήρχε γραπτή αναπαράσταση ενός ιχθύος, γνωστού χριστιανικού συμβόλου, η οποία δε σώζεται σήμερα. Στο μέσον του θαλάμου υπάρχει ένας βράχος, ο οποίος ερμηνεύτηκε ως Αγία Τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι οι κατακόμβες είχαν και λατρευτικό χαρακτήρα. Λόγω του σχήματός του όμως, που θυμίζει σαρκοφάγο, διατυπώθηκε και η υπόθεση ότι πρόκειται για τον τάφο κάποιου επιφανούς προσώπου ή ενός από τους πρώτους επισκόπους της χριστιανικής κοινότητας της Μήλου. Σε ένα αρκοσόλιο του θαλάμου Β σώζεται και η πιο γνωστή από τις επιγραφές που βρέθηκαν στις κατακόμβες. Μας πληροφορεί για τα ονόματα των πρώτων χριστιανών, καθώς και για τις βαθμίδες του κλήρου.

Στον κεντρικό θάλαμο της κατακόμβης Γ διατηρούνται ίχνη τοιχογραφίας όπου εικονίζονται κλαδιά με άνθη και πτηνά. Πρόκειται για μια από τις λίγες σωζόμενες παλαιοχριστιανικές τοιχογραφίες.

Η σημερινή μορφή των κατακομβών οφείλεται και σε κάποιες επεμβάσεις του 20ού αιώνα, όπως η είσοδος στο νεκρικό θάλαμο Β και τα περάσματα που ενώνουν τις τρεις αρχικά ανεξάρτητες κατακόμβες. Για τη διάνοιξη των περασμάτων αυτών απαιτήθηκε η καταστροφή ορισμένων τοίχων και αρκοσολίων. Η ύπαρξη ενιαίας εισόδου κρίθηκε απαραίτητη όχι μόνο για λόγους φύλαξης αλλά και λόγω της κατάρρευσης των αρχικών εισόδων των κατακομβών. Η αποσύνθεση του σαθρού πετρώματος και η κατάρρευση τμήματος της οροφής του θαλάμου Β οδήγησαν στην κατασκευή ενός άκομψου τσιμεντένιου υποστυλώματος, το οποίο κατέστρεψε τα αρχιτεκτονικά ίχνη που τεκμηρίωναν την ύπαρξη της μνημειώδους πρόσοψης των τάφων. Μόνο ο θάλαμος Β είναι σήμερα προσβάσιμος στον επισκέπτη, ο οποίος μπορεί να κάνει το γύρο του πάνω σε μια ξύλινη πλατφόρμα, που προστατεύει μεν το δάπεδο αλλά αλλοιώνει την αισθητική του μνημείου.

Πηγή:ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ

 Πληροφορίες www2.egeonet.gr